Obezite cerrahisi, belirli faktörlere bağlı kişilerin vücutlarında aşırı yağlanmaya bağlı gelişen durumu tedavi etmeye yönelik ameliyatlı uygulamalardır. Genellikle obez hastalığı bulunan kişilerin durumuna göre farklı cerrahi yaklaşımları içerir. Obezite düzensiz beslenme alışkanlıkları, hareketsiz yaşam, genetik yatkınlık gibi faktörlere bağlı gelişmektedir. Bir kişinin obez hastalığına sahip olup olmadığı vücut kitle endeksi değerlendirilerek yapılmaktadır. Aşırı kilodan muzdaripseniz ve şüpheleriniz varsa ilk danışmanız gereken uzman diyetisyenler olabilir, diyetisyen uygun tetkikleri ve beslenme düzeni sağlayacaktır.
Genelde kilolu olmak bir hastalık veya sağlık sorunu teşkil etmez, ancak vücut kitle endeksi belirli değerleri aşan kişilerde artık bu kilo fazlalığı bir hastalık olarak değerlendirilir. Fazla kilolar kişiyi hem psikolojik olarak olumsuz etkileyerek sosyal anksiyete gibi sorunlara sebep olabilmekte hem de kalp hastalıkları, tip-2 diyabet, hipertansiyon gibi hastalıkların gelişmesine zemin hazırlamaktadır. Ayrıca aşırı kilo almaya bağlı gelişen obezite hastalığı yaşın ilerlemesi ile eklemlere oluşturduğu baskılar sebebiyle ortopedik sağlık sorunlarını da doğurabilecektir.
Obezite Cerrahisi (Tedavisi) Nedir, Ne Yapar?
Aşırı yağlanmaya bağlı vücut kitle endeksi 30 üzerinde olan kişilerde uygulanan obezite cerrahisi (tedavisi), mide üzerinde gerçekleştirilen bariatrik cerrahi uygulamalarıdır. Bariatrik cerrahi uzmanlarınca obez hastalarının midelerinde gastrik by-pass, mide küçültme, tüp mide ameliyatı gibi teknikler sağlanarak aşırı tüketim sınırlandırılmaktadır. Ancak obezite ameliyatı vücudu doğrudan zayıflatmaya yönelik bir işlem değildir, bu sebeple diyet, egzersiz ve diğer zayıflatıcı uygulamalar da kombine şekilde sağlanmaktadır. Bununla birlikte hareket kısıtlılığı olan hastalarda ayrıca yağ aldırma (liposuction) ameliyatı gibi uygulamalar veya lazer liposuction (lipoliz) gibi ameliyatsız uygulamalar da sağlanabilmektedir.
Obezite tedavisi hastanın mevcut durumu değerlendirildikten sonra plan dahilinde yürütülür. Örneğin aşırı obez durumu olan (VİK 40 üstü) bir kişinin ameliyat öncesi belirli bir oranda yağ oranının azaltılmasına yönelik program yürütülebilir. Vücut kitle indeksi 30-35 aralığında olan kişilerde ise obezite başlangıç evresidir, hafif evrelerdedir. Hafif kilolu olan kişilerde bariatrik operasyon ilk uygulama olabilir, daha sonrasında ise iyileşme sürecinde uygun diyet ve aktiviteler programlanır.
Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) yaptığı incelemeler ve raporlara göre dünya genelinde 700 milyonun üstünde obezite hastalığı olan kişi mevcuttur. Ancak çoğu kişi cerrahi uygulamaların risklerinden çekindiği için tedaviden kaçınabilmektedir.
Vücut Kitle İndeksi Nedir, Nasıl Hesaplanır?
Vücut Kitle İndeksi (VKİ), bir kişinin kilosunun, boyuna göre uygun bir şekilde değerlendirilmesini sağlayan bir ölçümdür. VKİ, genellikle kilonun ideal olup olmadığını belirlemek için kullanılan bir ölçümdür. Bu ölçüm sayesinde ayrıca kişilerin obezite hastalığı bulunup bulunmadığı için de uygun bir tanı sağlar. VKİ, kilogram cinsinden ağırlığın, metre cinsinden boyun karesine bölünmesi ile hesaplanır.
VKİ = Ağırlık (kg) / Boy (m)^2
Vücut kitle indeksine göre bir kişinin obezite olup olmadığı şu değerlerden anlaşılır:
- Zayıf: VKİ < 18.5
- Normal ağırlık: 18.5 ≤ VKİ < 24.9
- Fazla kilolu: 25 ≤ VKİ < 29.9
- Obez: 30 ≤ VKİ < 34.9 (I. derece obezite)
- Aşırı obez: 35 ≤ VKİ < 39.9 (II. derece obezite)
- Morbid obez: VKİ ≥ 40 (III. derece obezite)
Obezite hastalığı başlangıç evresi olan VİK 30-35 aralığında dahi riskli kabul edilir, belirli hastalıkların gelişmesi riskini taşır. Bu sebepten ötürü aşırı kilo durumu için obez tanısı konulduysa bu başlangıç evrelerinde de olsa uygun tedavi sürecinden destek alınmalıdır. Tedavi ve önlem alınmazsa hem hastalıkların gelişmesine hem de obezliğin risk derecesinin yükselmesine zemin oluşturulmuş olur.
Obezite Cerrahisi Neden Yapılır?
Aşırı kilolu bireylerde uygulanan obezite cerrahisi; kalıcı olarak kilo kaybı, aşırı tüketimin sınırlandırılması, mental sağlığın iyileştirilmesi ve obezliğe bağlı risk faktörlerinden korunmak gibi amaçlar için yapılmaktadır. Herkesin operasyondan beklentisi farklı amaca yönelik olabilmektedir, ameliyat genelde tüm bu faydaları sağlamaktadır. Ancak obezite ameliyatı ve tedavi uygulamaları için motivasyon faktörü de son derece önemli olmaktadır. Ameliyat süreci sonrası diyet, sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz rutini gibi uygulamaları yapabilmesi kişinin mental olarak sağlıklı olmasına doğrudan bağlı olmaktadır.
Mide küçültme veya tüp mide gibi obezite ameliyatları kişinin beslenme düzenini oldukça sınırlandıran uygulamalardır. Örneğin ameliyat sonrası ilk haftalarda sıvı beslenme, daha sonrasında püre beslenme gibi planlama yapılır. Bu açıdan psikolojik olarak kendini ameliyatın sonuçlarına hazırlamayan veya kendi başına süreci yönetemeyeceğini düşünenler mutlaka psikiyatristten veya psikologdan destek almalıdır.
Obezite Cerrahisi (Tedavisi) Kimlere Uygulanır?
Vücut Kitle İndeksi (VİK) değerlendirmesi yapıldığında, değerleri 30’un üstünde çıkan kişiler genellikle obezite tedavisi için uygun adaylardır. Ancak ameliyatsız tedaviler ile ameliyat uygulanacak obez hastaları farklı değerlendirilir. Hafif semptomlara sahip kişiler VİK değerleri 30’un altında da olsa obezite tedavisinin ameliyatsız uygulamalarından yararlanabilir. Ancak aşırı kiloya bağlı sağlık sorunları gelişen kişilerle ve VİK değeri 35-40 üzerinde olan kişiler mutlaka ameliyatı değerlendirmelidir.
Obezite cerrahisi (ameliyatı) şu kişilere uygulanabilir:
- Vücut kitle indeks değeri 35-40 veya bunun üzerinde olan hastalar.
- 30-35 VİK değerine sahip olsa da obezliğe bağlı sağlık sorunları yaşayanlar.
- Diyet, egzersiz ve diğer zayıflama uygulamalarına rağmen kalıcı zayıflık sağlayamayanlar.
- Aşırı kiloya bağlı sosyal anksiyete veya benzeri psikolojik olarak rahatsızlık duyanlar.
- Cerrahi uygulama için herhangi bir sağlık sorunu olmayan kişiler.
Genellikle kişiler VİK değerlerini hesaplamakta zorlanabilmektedir. Örneğin 1.70 m boyundaki bir kişi 100 kiloya sahipse uygun hesaplama yapıldığında 34,60 çıkmaktadır. Yani bu durumda 1.70 boyundaki bir kişi 100 kiloya sahipse bu kişi 1. derece obezite hastalığına sahiptir, ameliyat gerekli olmayabilir. Ya da 1.60 m boyundaki bir kişi 120 kiloya sahipse VİK değeri 46.88 olur, bu durumda morbid obezdir ve mutlaka ameliyat süreci başlamalıdır.
Obezite Cerrahisi Ameliyat Yöntemleri Nelerdir?
Obezite cerrahi ameliyatında kullanılan yöntemler; tüp mide, gastrik by-pass, robotik teknik, duodenal switch, mide balonu ve mide kelepçesidir. Bu yöntemler dışında başka metotları içeren mide küçültme ameliyatları da bulunmaktadır, ancak bunlar en sık uygulananlarıdır. Genellikle obezite tedavisi sunan tüm bu cerrahiler iki temele dayanmaktadır, ya mide hacmi küçültülmektedir veya mide emilimini kısıtlama hedefli uygulama sağlanmaktadır.
Ayrıca mide küçültme ameliyatları iki farklı teknikle gerçekleştirilir, ya doğrudan mideye ulaşmak için ilgili kesi uygulanır, bu açık yöntemdir, ya da kamera ile mideye giriş sağlanır, bu ise kapalı ya da diğer adıyla laparoskopik yöntemdir. Obezite ameliyatlarında uygulanan bu yöntemleri kısaca açıklayacak olursak:
Tüp mide ameliyatı
Mide hacminin küçültülmesi hedefli uygulanan tüp mide ameliyatı, besin alımını azaltmayı sağlar. Ameliyat sırasında bariatrik cerrah midenin bir kısmını keserek alır ve kalan kısmı tüp formunda bırakmaktadır. Uygulanan bu teknik sayesinde hem tüketilen besinlerin sindirim süreci hızlanmakta hem de daha az tüketim olanağı sağlanmaktadır. Aşırı ve morbid obezlik durumları için uygundur, ayrıca sadece zayıflama amaçlı da tercih edilebilir.
Gastrik bypass ameliyatı
Laparoskopik yöntem ile yani kameralı aletlerin mide içine sokulması ve daha sonrasında midenin üst bir bölümünü torba haline getirip sindirim işlevinden kısıtlamaya yönelik bir tekniği içermektedir. Tüp mide uygulaması ile aynı tema hedeftedir, yani midenin hacim olarak kısıtlanması prosedürünü içerir. Ancak tüp midede olduğu gibi mide kesilmez sadece bir kısmı bağlanarak sınırlandırılır.
Robotik obezite cerrahisi
Gastrik by-pass tekniği ile aynı prosedürleri içeren laparoskopik uygulamanın robotik cihaz yardımıyla gerçekleştirilmesidir. Obezite cerrahisi için sık kullanım alanına sahip robotik mide ameliyatı için cerrah tüm operasyonu medikal cihaz ile yürütür. Bu robotik cihaz bariatrik cerraha hem oldukça net bir görüş hem de hassas müdahale imkanı sağlar. Manuel ameliyatlara göre risk faktörleri daha düşük olabilir.
Duodenal switch (DS)
İki farklı hedefi aynı anda birleştiren duodenal switch, genellikle morbid obezite hastaları gibi yüksek obezlik durumları için uygundur. Dudenal switch ameliyatında önce mide hacmi tüp midede olduğu gibi kesilerek küçültülmektedir, daha sonrasında ise mide ile ince bağırsak arasında bir bağ sağlanarak sindirim sürecini hızlandırıcı bir bağ oluşumu sağlanmaktadır. Bu çiftli etki sunan uygulamanın riskleri diğer işlemlere göre biraz daha fazla olabilecektir.
Mide balonu
Endoskopik yöntemle ağızdan yerleştirilen bir balon daha sonrasında mide içerisinde tuzlu su uygulanarak şişirilir ve uygun büyüklük alması sağlanır. Mide hacmini balon ile sınırlandıran mide balonu ameliyatı süreç olarak daha minimal cerrahi prosedürleri içerir. Ayrıca ameliyat esnasında yerleştirilen balonun büyüklüğü arttırıp azaltılabilmekte veya sonrasında gereken etki sağlandığında çıkartılarak iyileşme sağlanabilmektedir.
Mide kelepçesi
Endoskopik yöntem ile gastrik by-pass tekniğini birleştiren bir uygulama olan mide kelepçesi, mide hacmini bir kelepçe (silikon halka) ile sınırlandırarak tüketim alışkanlığını değiştirmeyi hedefler. Mide içerisine endoskop yardımıyla silikon halka sokulur ve sonra bu halka ile midenin üst bölgesinde torba oluşturulur ve sindirim dışı tutulması sağlanır.
Genellikle uygulanan mide küçültme ameliyatları sonrası hızlı bir zayıflama sağlanabilmektedir, ancak bazı durumlarda karın bölgesi gibi bölgelerde deri sarkmaları kişiyi halen kilolu gösterebilir. Bu gibi durumlarda mide ameliyatı sonrası iyileşme sağlandığında karın germe ameliyatı (abdominoplasti) gibi uygulamaları değerlendirebilirsiniz.
Ameliyatsız Obezite Tedavisi Mümkün mü, Yöntemleri Neler?
Obezite tedavisi için mide botoksu, uzman kontrollü diyet, ilaç kullanımı ve bunlarla birlikte zayıflamaya yönelik aktiviteler ameliyatsız imkan sağlamaktadır. Ameliyattan çekinen obezite hastaları için en etkili ameliyatsız uygulama mide botoksu olmaktadır, botolinum toksini enjeksiyonunu mideye uygulanması ile sindirim süreci yavaşlatılarak tokluk hissi uzun süreler kalmaktadır. Ancak bu uygulamalarla birlikte yağ yakımı da önemlidir, bu sebeple gün içinde belirli miktarda kalori yakma üzerine aktiviteler mutlaka günlük planda yer almalıdır.
Obezite hastalığı genetik faktörlere bağlı olmasının dışında en büyük sebebi düzensiz ve aşırı kalorili beslenmedir. Yüksek kalorili ve düzensiz beslenme rutini genellikle psikolojik bir alışkanlıktır, bu açıdan psikolojik destek alınarak da obezlik için tedavi sağlanabilir. Psikoloji uzmanı danışmanlığında yeme içme alışkanlığı değiştirilmesi gözlenen vakalardandır.
Obezite Hastalığı Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Genelde obezite hastalığı ilk evrelerinde herhangi bir sağlık sorunu oluşturmuyor gibi görünse de birçok iç hastalığın gelişimine neden olabilmektedir. Hafif evrelerinde uyku apnesi, çabuk yorulma, hormonal dengesizlikler gibi etkileri olmaktadır. Obezite erken evrelerinde veya daha ileri evrelerinde tedavi edilmezse şu sağlık sorunlarına sebep olabilir:
- Diyabet (tip-2)
- Kanser (kalın bağırsak, meme, yumurtalık vb.)
- Kalp ve damar hastalıkları (hipertansiyon)
- Nörolojik rahatsızlıklar ve inme
- Hormonal dengesizlik (adet düzensizliği gibi)
- Bacaklar, karında, kalçalarda selülitler
- Kollarda sarkmalar
- Karaciğer yağlanması
- Cinsel sorunlar ve kısırlık
- Solunum rahatsızlıkları ve uyku apnesi
- Eklem ağrıları, bacak eğriliği
- İnsülin direncinin artması
Ayrıca obeziteye bağlı bu sağlık sorunlarının yanı sıra gerekli tedavi sağlanıp iyileşme sağlanmadığında psikolojik ve mental olarak da hasta olumsuz etkilenebilir. Tedavi edilmeyip artan kilolara bağlı hareket kısıtlılığı oluşmasına bağlı kişi motivasyonunu oldukça düşürebilir, bu sebeple uygun müdahale sağlanması mental olarak da çok kritik olabilir.
Obezite Cerrahisi (Tedavi) Fiyatları Ne Kadar?
Obezite cerrahisi içeriğinde uygulanan tüp mide, gastrik by-pass, mide balonu veya robotik uygulamanın fiyatları değişkenlik gösterebilir. Bununla birlikte obezite ameliyatının ortalama fiyatları 30.000 TL ila 150.000 TL arasında değişkenlik göstermektedir. İstanbul veya diğer şehirlerde obezite cerrahisi amaçlı uygulanan mide ameliyatlarının fiyatları da değişkenlik göstermektedir. Ameliyatsız tedaviler daha düşük maliyetli olmaktadır.
Devlet hastanelerinde de tüp mide, gastrik by-pass veya diğer mide küçültme ameliyatları uygulanabilmektedir. Ayrıca bu operasyonlarda SGK indiriminden de yararlanılabilir. Ancak her devlet hastanesinde obezite tedavisi imkanı sunulmuyor olabilir, bununla birlikte operasyonun mevcut olduğu hastanede her teknik uygulanmıyor da olabilmektedir.
