Çarpık bacak veya diğer adıyla parantez bacak problemi, bacaklarda kemik yapılarında deformasyona bağlı gelişen bir form bozukluğudur. Genellikle en sık doğuştan kemik gelişimine bağlı oluşan bu ortopedik rahatsızlık ilerleyen yaşlarda etkisini daha da fazla gösterebilir. Hem estetik açıdan hem de sağlık açısından bir problem olarak değerlendirilebilen bu durum ortopedi uzmanlarınca değerlendirilmektedir. Yani genel olarak her bacak eğriliği ve parantez bacak sorunu olarak değerlendirilmeyebilir, bazı durumlarda bölgesel kilo alımına bağlı bacaklarda yapısal olarak eğri bir görünüm oluşabilir. Bu açıdan kemik yapıları görüntüleme testleri ile teşhis edilmektedir.
Bacaklardaki eğrilik ve parantez görünümün oluşumu doğuştan olabileceği gibi çocukluk veya yetişkinlik çağında çevresel faktörlere bağlı da gelişebilir. Özellikle kemiklerin gelişim çağında belirli kemik rahatsızlıkları ile kombine şekilde duruş bozuklukları gibi faktörlerle zamanla çarpıklık oluşabilir. Veya bununla birlikte bacaklarda geçirilen bir travma sonrası kemiklerin eğri şekilde kaynaması gibi durumlar da parantez bacak rahatsızlığına sebep olabilir.
Çarpık (Parantez) Bacak Nedir?
Bacak eğriliği olarak da bilinen çarpık (parantez) bacak, doğuştan kemik yapılarında oluşan veya çevresel faktörlere bağlı gelişen bir duruş bozukluğudur. Genellikle diz kapaklarından içe veya dışa olacak şekilde gelişir ve duruşta sorun oluşturmaktadır. Çapraz bacak bozukluğu herkeste farklı şekilde gelişebilir, kimilerinde eğrilik hafif semptomlarla kendini belli eder ve çok ilerlemezken kimilerinde gelişerek yürüme bozukluğu gibi sorunlara da yol açabilir.
Çarpık bacak durumu gelişim tipine göre iki farklı şekilde oluşmaktadır. Diz kapaklarının dışa doğru eğrilmesi “x” bacak sendromu, içe doğru eğrilmesi ise “o” bacak sendromu olarak değerlendirilir. Bu ortopedik hastalık yürüyüş bozukluğu, duruş bozukluğu ve benzer belirtilerle anlaşılabilmektedir. Kemiklerin halen gelişim aşaması olan çocukluk döneminde belirtileri fark edildiğinde bazı ortopedik uygulamalarla önleyici müdahale sağlanabilmektedir. Erken fark edilmediği durumlarda parantez bacak için tek tedavi seçeneği ortopedi cerrahilerince uygulanan ameliyattır.
X bacak eğriliği (genu valgum), diz seviyelerinin birbirinden uzaklaşarak bacak formunun dışa doğru çapraz bir görünüm oluşturmasıdır. O bacak eğriliği ise diz kapaklarının birbirine yaklaştığı bacak çarpıklığı durumudur. Her iki tipteki yamuk bacak formu parantez bacak sendromu olarak bilinir. X bacak tedavisi veya “O” bacak tedavisi benzer ortopedik yaklaşımları içerir, birinde di kapakları içeri yaklaştırken diğerin uzaklaştırılması sağlanır.
Parantez Bacak Nasıl Anlaşılır Teşhisi Nasıl Konur?
Genel olarak bacaklarda çarpıklık olup olmadığı, bacak ve ayaklar tamamen kapatıldığında anlaşılabilir. Bacak ve ayaklar bitiştirildiğinde diz bölgesinde içe veya dışa doğru eğrilik varsa bu parantez bacak problemenin olduğunun belirtisidir. Ancak her eğri görünüm kemik yapısında oluşan eğriliğe bağlı olmayabilir, bu durum bölgesel kilo alımına bağlı veya başka diz problemlerine bağlı da oluşabilir. Genellikle normal ve çarpık bacak arasındaki en önemli ayrım bacaklar düz bir şekilde kapatıldığında anlaşılmaktadır, normal bacakta diz, üst bacak ve alt bacak düzgün bir formdadır.
Çarpık bacak için en kesin ve doğru teşhis ortopedi uzmanlarınca gerçekleştirilmektedir. Uzman ortopedist öncelikle sizi muayene sağlayarak duruş veya yürüyüş pozisyonlarının incelenmesi ve bazı eklem testleri uygulamaktadır. Kemiklerde yamukluk ve çapraz bacak durumunu kesin olarak teşhis etmek için görüntüleme cihazlarından yardım alır. Bacak için film alındıktan sonra uygun teşhis konur ve gerekli görülürse tedavi süreci başlatışır.
Çarpık Bacak Neden Olur?
Parantez (çarpık) bacak; doğuştan veya raşitizm, orteoartrit gibi kemik hastalıklarına bağlı ya da sonradan geçirilen travmalara bağlı gelişebilir. Bunula birlikte kemiklerin gelişim çağında duruş ve yürüyüş bozuklukları ile komplike şekilde kemiklerin eğri şekilde gelişmesi de mümkündür. Bazı bağ doku rahatsızlıkları da bacak kemiklerinde çapraz oluşuma sebep olabilir.
Çarpık bacak durumu ayrıca obezite, yaş veya eklemleri zorlayan spor aktiviteleri ve duruş bozuklukları gibi faktörlerle de destekli gelişebilir. Bacak eklemlerinde yamukluk ve çarpıklık gelişmesine sebep olabilen bu faktörlerin etkisinin giderilmesi ve hafifletilmesi de tedavi süreci için önemli olmaktadır.
Genel olarak çarpık bacak probleminin görülme sıklığı erkek ve kadınlara göre çok farklılaşmamaktadır. Bu eklem rahatsızlığının görülme sıklığı en çok kemik hastalıkları, obezite, yaş ve genetik faktörlerdir.
Çarpık Bacak Nasıl Düzelir?
İçe dönük veya dışa dönük eklem bozukluğuna bağlı bacak eğriliği için tedavi yöntemi kısıtlıdır. Genellikle yetişkinlerde çarpık bacak düzeltme için tek uygulama ameliyat olmaktadır. Bacaklardaki eğriliğin durumuna göre ameliyat işlemi yamuk görünümü iyileştirmek için oldukça etkili ve kesin bir çözüm sunmaktadır.
Bacaklardaki eğrilik hafif semptomlardaysa çarpık bacak tedavisi ameliyat dışında fizik tedavi uygulamaları, ortez kullanımı gibi müdahalelere yönelinebilir. Genellikle eğim derecesi çok düşük olan hastalar ve kemik gelişimi devam eden çocuklarda ameliyatsız tedaviler sağlanabilir, bunun dışındaki müdahaleler cerrahi işlemi içerir. Ayrıca bölgesel kilo alımı gibi sebeplerle çapraz görünen bacaklardaki durumlarda ameliyatsız uygulamalarla tedavi edilir, eklemlere bir müdahale yapılmaz.
X bacak veya o bacak tedavisi eklemlerin düzgünleştirilmesi ve implant plaklar ile desteklenmesi gibi prosedürleri içerebilir. Hangi tür cerrahi müdahalenin sağlanacağı kemiklerdeki eğriliğe göre değişkenlik göstermektedir.
Ameliyat riskli midir?
Parantez bacak ameliyatının riski eklemlerdeki eğrilik derecesi, hastanın doku iyileşme ve kemik kaynama hızı gibi belirli faktörlere göre değişkenlik gösterir. Genelde operasyon uzman ortopedi cerrahi kontrolünde gerçekleştirildiğinde riskleri çok yüksek değildir. Ameliyat sonrası hastanın kemiklerinin kaynaması ve günlük hayata adaptasyonu kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir.
Parantez bacak ameliyatı, bacakların daha düzgün bir form alması için belirli cerrahi yaklaşımları içerir. Ameliyat yaklaşımı kemiklerde ve kıkırdak dokuda uygun tekniklerle kesi sağlanması ve düzeltilmesi gibi prosedürleri içerir. Genellikle ameliyatın başarısında etkili olan en önemli faktör ameliyat sonrası iyileşme sürecidir. Ayrıca ameliyatın başarısında bacak eğriliğinin derecesi ve şiddeti önemlidir. Genellikle bacaklardaki eğrilik 15 gibi dereceleri aştığında ameliyat sonrasında kemiklerin kaynama ve iyileşme süreci biraz daha uzun sürmektedir.
Parantez Bacak Ameliyatsız Nasıl Düzelir?
Çarpık bacak probleminde eklemlerdeki eğrilik düşük derecelerde ise veya kemik gelişimi henüz tamamlanmamış ise ameliyatsız uygulamalar ile düzelebilmektedir. Ameliyatsız parantez bacak tedavileri fizik tedavi uygulamaları, düzenli ortez veya sabitleyici desteklerin kullanımı gibi metotları içerir. Ayrıca duruş bozuklukları gibi semptomlara bağlı gelişen bacak eğriliği durumlarında duruş iyileştirilmesi ve eklemleri destekleyecek egzersiz ve uygulamaların sağlanması gibi süreçler bulunur.
Obezite ve yüksek kilolalara bağlı bacaklardaki yüksek basınç ile gelişen çapraz bacak durumu için kilo verilmesine yönelik diyet ve spor uygulamaları da tedavi sürecinin bir parçasıdır. Sağlık açısından sorun oluşturmayan hafif bacak eğriliğini gizlemek için ayrıca bacak dolgusu gibi estetik uygulamaları da tercih edilebilir.
Çocuklarda veya hafif bacak eğriliği bulunan kişilerde uygulamalar kemik sağlığını destekleyici takviyelerle birlikte ortopedik diz bandı kullanımı gibi tedavileri içerir. Yapılan ameliyatsız uygulamalara rağmen bacaklarda eğrilik gelişmeye devam edebilir, bu süreçte eğrilik derecesinin daha da artmaması için ameliyat göze alınabilir. Ancak kemik gelişimi devam eden hastalarda ameliyat genellikle tercih edilmez, kemik gelişimini tamamlamış kişiler için uygundur.
Sporla düzelir mi?
Çarpık bacak genellikle her spor uygulaması ile desteklenmez, yani bacak bağlarını ve eklemlerini güçlendirmeyen spor eğrili etkilemez. Ancak hafif eğriliğe sahip bacaklarda bacak eklemlerini ve kas yapılarını destekleyen spor aktiviteleri çarpıklığın gelişmesini önleyebilir ve duruşu belli bir miktar düzeltebilir.
Çarpık Bacak Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Tedavi edilmeyen ve gerekli iyileştirici müdahalelerin sağlanmadığı çarpık bacak durumu, kişinin genel sağlığını tehdit eden bir duruma kadar evrilebilir. Gelişen bacak eğriliği ilerleyen evrelerde yürüme zorluğu, günlük aktivitelerin aksaması, bacaklarda sürekli hissedilen eklem ağrıları gibi semptomlara sebep olabilir. Bu sebeple hem hafif belirtilerinin gözlendiği aşamada hem de belirgin olan bacak çarpıklığı durumunda uygun tedavilerin sağlanması kritik öneme sahiptir.
Çocuklarda belirtileri anlaşıldığında tedavi alınması kemiklerin gelişim çağında doğrudan iyileştirici bir etki sağlar. Ortopedik tedavilerin sağlanması ve kemik büyüme sürecinin yönetilmesinde aktif müdahale sağlanır. Parantez bacak rahatsızlığının kendi kendine geçmesi veya spor gibi uygulamalarla geçmesi pek olası değildir. Bacak eğriliğinin durumuna göre ortopedik desteğin mutlaka alınması gereklidir.
