Tifo hastalığı, Salmonella typhimurium (S. typhi) bakterisininin insan kan dolaşımına karışması ile gelişen bir enfeksiyon hastalığıdır. Bulaşıcı bir hastalık türü olan tifo, insan bağırsaklarında yaşamını sürdürür ve genellikle idrar ve dışkı yolu ile diğer insanlara bulaşmaktadır. Örneğin tifo hastalıklı bir dışkı veya idrara temas etmiş su veya yiyeceği tüketen kişi yüksek ihtimalle bu bakteriye maruz kalıp taşıyıcı konumundadır. Salmonelle typhimurium bakterisine maruz kalmış bir yiyecek veya sıvıyı tüketen kişinin bağırsaklarında bu bakteri 2 haftalık süreçte hızlıca çoğalmakta ve daha sonra kan dolaşımına sızmaktadır.
S. typhi bakterisi genellikle sadece insandan insana bulaşır, hayvanlarda ve hayvan dışkılarında bu bakteri bulunmamaktadır. Ancak istisna olarak insan dışkısı ile beslenen sinek ve benzeri hayvanlar aracılığıyla da tifo bakterileri taşınabilmektedir. Hijyenik özenin gösterilmediği ülkeler ve bölgeler tifo hastalığının en yaygın görüldüğü yerlerdir. Bu sebeple Hindistan, Latin Amerika, Pakistan, Afganistan gibi kalabalık ve hijyenik özenin az olduğu ülkelere seyahat edildiğinde aşı ve benzeri koruyucu önlemlerin alınması doğru bir karar olacaktır.
Tifonun yaygın belirtileri arasında yüksek ateş, şiddetli baş ağrıları, halsizlik, mide bulantısı gibi semptomlar sayılabilir. Bu belirtileri gözlemliyor ve şüphedeyseniz, hastanelerin enfeksiyon hastalıkları bölümünden destek almalısınız. Enfeksiyon hastalıkları tifo teşhisi için idrar tahlili, kan tahlili gibi tetkikler uygulamaktadır. Salmonella bakterisinin vücuda girdikten sonra kan dolaşımını karışmadan erken müdahalenin sağlanması kritik bir öneme sahiptir. Çünkü hastalığın ilerleyen evrelerinde vücut sağlığı açısından çok daha olumsuz semptomları oluşabilmektedir.
Tifo hastalığından korunmak hastalığı kaptıktan sonra tedavi süreçlerini araştırmaktan çok önemlidir. Genellikle tifonun bulaşıcı olduğu durumları bilmek, bulaşma riskini önlemek açısından çok önemlidir. Örneğin kişisel hijyene dikkat edilmesi, sürekli ellerin sterilize edilmesi ve yabancı bölgelere seyahat ederken aşı ve gerekli tedbirlerin alınması tifoya yakalanma riskini neredeyse tamamen düşürmektedir.
Tifo Hastalığı Nedir, Neden Olur?
Bir enfeksyionel sağlık sorunu olan tifo hastalığı, Salmonella typhi bakterisinin insan bedenine genellikle oral yolla girerek bağırsak kanallarında üremesi ve sonra kana karışmasıdır. Çok riskli bir hastalık olmayan tifo, bağışıklık sistemi zayıf olanlarda veya kronik rahatsızlığı olanlarda büyük sağlık problemlerine yol açabilir. Hatta S. typhi bakterileri kan dolaşımına sızdıktan sonra ciddi organ yetmezliği problemlerine yol açabilir.
Salmonella bakterileri insan bağırsaklarında üreyip çoğalan idrar ve dışkı yoluyla çevreye yayılan bir özelliktedir. Bu açıdan bu bakterileri taşıyan bazı kişiler bir süre sonra bakteriden etkilenmeyerek sadece taşıyıcı konumında olabilmektedir. Yani idrar ve dışkı yoluyla bu hastalığı yayabilmekte iken hastalıktan doğrudan etkilenmemektedir. Her ne kadar bakteriler sadece dışkı ve idrar yoluyla yayılsa da hijyenik özeni göstermeyen bir kişi ile herhangi bir temas ile virüs doğrudan diğer kişiye geçebilir. Örneğin tokalaştıktan sonra kişi elindeki bakterilerden arınmadan bir şeyler tüketmesi hastalığı oluşturacaktır.
Tifo hastalığı şiddetli ishal, mide bulantısı gibi sebeplerle vücut sıvı ve elektrolit dengesini bozabilmektedir. Ayrıca yüksek ateş ve vücut genelinde ağrılar da kişiyi bitkin duruma düşürmektedir. Tüm bu semptomlar için tifo tanısı konulduktan sonra genellikle antibiyotik ve vücut elektrolit dengesini düzenlemeye yönelik ilaçlarla tedaviler uygulanmaktadır.
Nasıl ortaya çıktı?
Tifo en eski çağlardan beri mevcut olan Salmonella typhi bakterisi ile insandan insana yayılan özellikte bir hastalıktır. Eski zamanda yaşanan savaşlar, kıtlık, doğal afetler gibi yollarla bu bakteri coğrafyalarda yayılım göstermiştir. Günümüzde genellikle kalabalık ve gelişmemiş ülkelerde bu hastalığın vakaları oldukça fazladır.
Tifo Nasıl Bulaşır?
Salmonella bakterisi ile bulaşan tifo hastalığı, en yaygın olarak kişisel hijyene dikkat edilmemesi sonucu gıda maddelerinden ve kirli kaynaklara sahip içme suyundan bulaşmaktadır. Bunun dışında tifonun bulaşması için birçok kanal bulunmaktadır.
Tifo şu yollarla bulaşabilir:
- Enfekte biriyle fiziksel temas
- Bakteri bulaşmış besinlerin tüketilmesi
- Kirli su kaynağından (veya musluktan) su içmek
- Kontamine yüzey (bakterili alanlar) ile temas
- Sivrisinek veya bit ısırmaları
Tifonun en yaygın bulaştığı durumlar ise şu şekilde sayılabilir:
- Önlemsiz gerçekleştirilen seyahat
- Ortak kullanımlı kalabalık alanlar
- Sterilizasyonsuz tuvalet ve ortamlar
- Afrika gibi bölgelerde sinek, böcek ısırıkları
- Ormanlar, gezi ve kamp alanları
Bu sayılan maddelere daha birçok faktör eklenebilir. Tifo her ne kadar sadece insandan insana bulaşan bir hastalık olsa da enfeksiyonun yayılımı için birçok kanal olduğu anlaşılmaktadır. Bu gibi durumlarda bulunduğunuzda ya hijyenik olan seçenekleri değerlendirerek ya da gerekli önlemleri alarak tifo virüsüne yakalanmaktan korunmuş olursunuz.
Tifo Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Salmonella bakterisinin vücuda girmesinden 1-2 hafta sonra belirtileri başlayan tifo hastalığı, kişiden kişiye farklı semptomlar gösterebilmektedir. Hastalığın başlangıçta belirtileri hafif olup sonradan artabilir, semptomları fark ettiğinizde enfeksiyon hastalıkları uzmanı bir doktora danışarak uygun tedavi sürecine başlayabilirsiniz.
Tifonun belirtileri şu şekilde sayılabilir:
- Yüksek ateş
- Baş ağrısı
- Yorgunluk
- Eklem ve kas ağrısı
- İshal, kabızlık
- Bulantı ve kusma
- Cilt dökülmeleri
- Öksürük
- Zihin bulanıklığı
- İştahta azalma
Tifo hastalığının gelişim süreci ve belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde hastalığın semptomları çok daha şiddetli olabilirken bazı kişiler daha hafif semptomlarla hastalığı atlatmaktadır. Hastalığın belirtilerini fark ettiğinizde uygun tedavi sürecine başlamanız en sağlıklısı olacaktır. Çünkü enfeksiyon vücut içerisinde gelişerek daha ciddi komplikasyonlara sebep olabilir, bu durumda hastalık daha da şiddetlenir.
Tifo için hangi doktora gidilir, tanı ve teşhis nasıldır?
Tifo hastalığı için iç hastalıkları uzmanına (dahiliye) veya enfeksiyon hastalıkları uzmanına danışmanız gerekmektedir. Hastalığın başlangıç evrelerinde ön bir muayene için aile hekiminize de danışabilir ve destek alabilirsiniz.
Tifo hastalığı için ilgili uzmana danıştığınızda hastalığın tanı süreci ilk önce anamnez (hasta öyküsü) ve fiziksel muayene ile başlamaktadır. Fiziksel muayenede doktor şikayetçi olduğunuz semptomlar üzerinde inceleme yapar. Daha sonraki aşamada laboratuvar testlerini uygulatmaktadır. Laboratuvar testlerinde incelemek için kan, idrar ve dışkı numuneleri alınır.
Laboratuvar testlerinde alınan numunelerden kan içeriğinde Salmonella bakterisinin varlığı, vücuttaki sıvı ve elektrolit dengesi gibi genel sağlık değerlendirmeleri yapılır. Kan tahlili esasen tifo virüsü olan Salmonella bakterisinin varlığını teşhis etmek için yeterlidir. Ancak idrar ve dışkı tahlilleri de hastalığın evresi ve vücutta sıvı dengesi gibi genel sağlık hakkında bilgi sağlamaktadır. Bu işlemlerden sonra tifo hastalığı tanısı konulduysa uygun tedavi süreci başlatılmaktadır.
Tifo Hastalığı Tedavisi Nasıldır?
Tam tanısı konulmuş tifo hastalığı sahibi, uzman doktor kontrolünde hastalıktan 2 ila 4 haftalık sürede tamamen kurtulabilecektir. Genel olarak hastalığın semptomları kişiden kişiye farklı olabildiğinden tedavi sürecinde de ilaç ve antibiyotik gibi uygulamalar farklı olur.
Tifo hastalığından en hızlı şekilde iyileşmek için yapılacak tedaviler ilaçlı uygulamaları içerir. Bu ilaçlı takviyeler arasında ishal ve kusmaya bağlı vücutta sıvı ve elektrolit dengesizliğini takviye edecek sıvılar, ateş düşürücüler ve antibiyotikler gibileri yer alır. Ayrıca tifo bulaşmadan önce önleyici etkisi olan aşısı mevcuttur, bu aşı normal enjeksiyon halinde olabildiği gibi tablet halinde oral yolla da alınabilir. Genellikle seyahatlere çıkmadan önce uygulanan bu aşı 2-3 sene kadar bağışıklık sağlayabilmektedir, ancak yine de etkisi kesin ve güvenilir değildir.
Tifo tedavisi genel olarak şunları içerir:
- Antibiyotik ilaçlar
- Sıvı, elektrolit takviyesi
- Ateş düşürücü
- Ağrı kesici
- İstirahat
- Vitamin takviyeleri
- Hasta takibi
Bu tedavi uygulamaları uygun zamanda sağlandığında en hızlı şekilde tifoya kalıcı ve kesin çözüm sağlamaktadır. Tifo hastalığında en çok etkilenen organ bağırsaklardır. Genel olarak nadir de olsa tifo bakterilerine bağlı olarak bağırsakta hasar ve yırtılmalar ve diğer organlarda da enfeksiyona bağlı hasarlar gözlenebilir. Bu açıdan bağırsaklarda tifo enfeksiyonun gelişmesinin ilk belirtileri gözlendiği gibi tedavi sürecine başlanması hastalığın kritik etkiler oluşturmasının da önüne geçmektedir. Hastalığın gelişimine bağlı belirli iç organlarda hasar oluşması durumunda cerrahi müdahaleler gerekli olabilir.
Tedavi edilmezse ne olur, olası komplikasyonları neler?
Tifo belirtileri gözlendiğinde uygun tedavi sürecine başlanmadığında bağışıklığı güçlü olan kişiler bazı durumlarda hastalığı kendiliğinden atlatabilmektedir. Ancak bağışıklığı zayıf olanlarda tifo virüsü bağırsaklarda üreyip çoğalarak diğer organlara da enfeksiyon bulaştırmakta ve genel sağlığı olumsuz etkileyen bazı durumlara sebep olmaktadır.
Tifo hastalığı tedavi edilmezse olası komplikasyonları şunlar olabilir:
- Bağırsaklarda yırtıklar, tıkanmalar
- Mide ülseri
- Kalp kası iltihabı (miyokardit)
- Organ yetmezliği
- Karaciğer yetmezliği
- Pankreas iltihabı
- Solunum yolu enfeksiyonu
- Nörolojik bozukluklar
- Böbrek enfeksiyonu
Bu komplikasyonlar tifo hastalığı için uygun tedavi sağlanmadığında bakterinin hızla yayılıp vücut sağlığını olumsuz etkilediği durumlarda gözlenen süreçlerdir. Hastalığın erken evresinde uzman doktor kontrolünde tedavi süreci başlatıldığında bakterinin vücuttan atılmasına ve etkisinin yayılmasının önlenmesine yönelik gerekli müdahale sağlanır.
