Tetanoz aşısı, genellikle paslı demir, toz, gübre gibi yollarla bulaşan Clostridium tetani adlı bakterinin yani tetanoz hastalığının en bilindik tedavi yöntemidir. İlerleyen evrelerinde oldukça riskli ve hayati olabilen tetanoz, kaslarda kasılma ve titremeler, yorgunluk, terleme gibi belirtiler vermektedir.
Tetanoz aşısı, bebeklik döneminde belirli aralıklarla 5 doz olarak uygulanmaktadır. Aynı şekilde hamilelik döneminde de uygulanması olası tetanoz riskinden hem anneyi hem bebeği koruyucu bir önlem sağlamaktadır. Genel olarak tetanoz aşısı önleyici bir aşı olarak standart şekilde bazen diğer aşılarla kombine olarak da uygulanabilir. İlgili aşılarını yaptırmış kişiler herhangi bir tetanoz riskini karşı bağışıklık kazanmış olmalarından ötürü bu hastalığı hafif semptomlarla atlatabilir.
Önleyici ve koruyucu bir aşı olan bu işlem ayrıca herhangi bir tetanoz yaşanması durumunda başvurulabilecek tek tedavi yöntemidir. Tetanoza maruz kalmış bir kişi için farklı bir tedavi uygulanamamaktadır, en hızlı şekilde aşı içeriği damara enjekte edilerek clotridium tetani bakterisinin vücutta yayılımını önelenmeye çalışılır. Çocukluk çağlarında tetanoz aşısı özellikle ülkemizdeki uygulamaya göre DTP aşısı (difteri, tetanoz, boğmaca) halinde yapılabilmektedir. Bu kombine aşı içerisinde çocukluk yıllarında ilgili hastalıklara bağışıklık geliştirmesi sağlanır.
Aşı uygulandıktan sonra zamanla bağışıklık etkisi azalabilmektedir, bu sebeple belirli yıl aralıklarla aşının yenilenmesi uzmanlarca önerilmektedir. Kişinin bebeklik ya da çocukluk çağlarında tetanoz için aşı olmaması tetanoza bağışıklık geliştirmesini sağlar, ancak yetişkinlik çağında aşıyı yaptırmış olması halinde de bağışıklık sağlar.
Tetanoz Aşısı Nedir?
Paslı demir gibi maddelere maruz kalıp kesme, yaralanma veya derin yanıklar ile clostridium tetani bakterilerinin kana bulaşması sonucu oluşan tetanozun tek tedavisi olan aşıdır. Tetanoz aşısı içeriğinde clostridium tetani bakterisine karşı koruyucu antijen yer alır. Bu antijen madde toxoid olarak da bilinir, toxoid tetanoz gelişimine sebep olan bakterinin toksin ve zehirleri etkisiz hale getirir ve vücut bağışıklığı geliştirmeyi sağlar.
Tetanoz aşı uygulaması her ülkede farklı şekilde ve farklı yaş aralıklarında uygulanabilir. Genellikle ülkemizde ilkokul ve ortaokul çağlarında belirli doz olacak şekilde çocuklara uygulanmaktadır. Ayrıca bazı ülkelerde en sık görülen hastalıkların aşısı ile kombine bir şekilde uygulanır. Ancak hamilelik dönemleri ve bebeklik çağlarında tetanoz için aşı yaptırmak genellikle kişisel tercihe göre olmaktadır.
Aşı Nereye Yapılır?
Tetanoz aşısı genel olarak deltoid kas grubuna yani sağ veya sol omuza uygulanmaktadır. Kana bulaşan tetanoz en çok kas gruplarını etkileyen bir durumdur, bu sebeple yoğun bir kas grubu olan deltoid noktalarına yani omuzlara uygulanır. Aşı uygulandıktan sonra omuzda hafif ağrı ve vücut geneline biraz halsizlik olabilmektedir. Ayrıca işlem sonrası aşıya bağlı belirli bir iz kalması da olasıdır.
Tetanoz Aşısı Kimlere Önerilir?
Önleyici bir aşı uygulaması olan tetanoz aşısı, tetanoza maruz kalmış bir kişi için de tek tedavi imkanı olduğundan anlık müdahalede aktif rol almaktadır. Bu açıdan koruyucu ve önleyici etkisi ile birlikte şu kişiler yaptırabilir:
- Hamileler ve bebekler
- Çocuklar
- Yetişkinler
- Tetanoz belirtisi olanlar
Yani tetanoz aşısı her yaş döneminde uygulanabilmektedir. Üstelik aşının sadece hafif birkaç komplikasyonu olmasından 60 yaş üstü ve kronik rahatsızlığı olan kişiler de tetanoz riskinden korunmak için yaptırmasında bir sakınca yoktur. Ancak yine de kronik hastalık sahipleri aşı öncesi durumunu doktoruna danışması daha sağlıklı olacaktır.
Tetanoz Aşısı Nerede Yapılır?
Genellikle sağ veya sol omuz bölgesine uygulanan tetanoz aşısı için birçok kurumdan destek alınabilir. Çocuk, bebek, hamile ya da yetişkin fark etmeksizin aşı için ücretli ya da ücretsiz yararlanabilecek sağlık kurumları mevcuttur. Bunlar şu şekilde sayılabilir:
- Aile hekimlikleri
- Devlet veya özel hastane
- Mobil aşı istasyonları
- Okullar
Ayrıca bazı durumlarda diğer önemli aşılarında eksik olması halinde tetanoz aşısı ile diğer aşılar da kombine uygulanabilmektedir. Uzmana aşı kartınızı ve aşı kartınızı veya aşı geçmişinizi bildirirseniz, sizin için uygun kombine aşıyı uygulamaktadır. Genelde yetişkinlerde hangi aşıları yaptırdığını bilmeme gibi durumlar çok sık olabildiğinden TETADİF – Td (yani yetişkin tip tetanoz ve yetişkin tip difteri) aşısı olarak uygulanır. Çocuklarda ise DiFTET – Dt (yani adsorbe difteri ve tetanoz) olarak uygulanmaktadır.
Tetanoz için önleyici bir aşıdan ziyade semptomlarını yaşadığınızı düşünüyorsanız hastanelerin acil ve ilgili bölümlerine başvurmanız gereklidir, bu tıbbi müdahale gerektiren bir süreçtir.
Aşı ne sıklıkla yaptırılmalı?
Tetanoz aşısı yaptırılacak döneme göre farklı aşamalarda uygulanmaktadır. Bu açıdan bebeklik döneminde 5 doz, çocuklar, yetişkinler ve hamilelerde ise uygulanış biçimine göre birbirine benzemektedir. Bunlar şu şekilde özetlenebilir:
- Bebeklerde 5 doz, ilk aşı 2. ayda yapılır, daha sonra 2 ay aralıkla iki aşı daha uygulanır, 4. aşı 1 sene sonra en son aşıda ortalama 10 sene sonra veya 10 senelik süreç içerisinde uygulanır. Bebeklere uygulanan aşının içeriği kombine özellikte olmaktadır.
- Çocuklarda 3 doz, ilk aşı uygulandıktan 1 ay sonra 2. aşı uygulanır. 3. aşı ise bundan 6 ay sonra ya da 1 sene içerisinde yapılmaktadır. Genellikle çocuklar için ilk öğretim ve orta öğretim çağında uygulanan aşı takvimi tetanozu da içerebiliri bu açıdan çocuğunuzun bu aşıyı yaptırıp yaptırmadığını okul aşı takvimi programını danışarak öğrenebilirsiniz.
- Yetişkinlerde 3 doz, çocuklarda olduğu gibi ilk aşıdan 1 ay sonra 2. aşı ve daha sonraki aşı da 1 sene içerisinde uygulanır. Aile hekimlikleri, devlet veya özel hastaneler ve aşı merkezlerinde yaptırabilirler. Ayrıca 3 doz aşıyı yaptırdıktan 10 sene sonra aşıyı yenilemeleri sağlıklı olacaktır.
- Hamilelerde, yetişkin tip TD takvimi esas alınarak uygulanır, ancak bu aşılardan en az 1 doz Tdap (erişkin tip tetanoz, difteri ve dozu azaltılmış boğmaca) şeklinde uygulanmalıdır. Ayrıca Hamilelikte aşı yaptıracak kişiler gebeliğin 25 ve 36. haftalarında yaptırabilir. Gebelik sürecinde uygulanan aşı bebeğin bağışıklık geliştirmesi açısında da önemlidir, gebelik sürecinde aşı uygulanmamış olsa dahi doğumdan sonra yaptırılabilir.
Tetanoz aşısı vücuda bağışıklık kazandırma amaçlı uygulanan bir işlem olduğudan genelde 3 doz olarak uygulanır, 1 doz yaptırmak gereken etkiyi sağlamayabilecektir. Aşı takvimine göre dozajını tamamlayan kişiler 10 yılda bir aşıyı tekrarlaması bağışıklık gelişimi açısından yeterli görülmektedir.
Tetanoz Aşısının Yan Etkileri Nelerdir?
Oldukça hafif ve geçici birkaç yan etkileri bulunan tetanoz aşısı, herkeste olmasa da nadiren bazı kişilerde geçici rahatsızlıklara sebep olabilmektedir. Hamileler, çocuklar ve yetişkinlere göre de farklı düzeyde vücut tepkimeleri gözlenebilmektedir. Ayrıca aşıya ve aşı içeriğine karşı alerjik reaksiyonları olanlar için de tetanoz aşısının bazı hafif olumsuz etkileri olabilir.
Tetanoz aşısının yan etkileri arasında şunlar sayılabilir:
- Aşı bölgesinde ağrı ve kızarma
- Kollarda ve vücutta hafif halsizlik
- Geçici baş ağrıları
- Kaslarda hafif ağrılar
- Mide bulantısı
- Alerjik reaksiyonlar
- Ateşlenme
Sayılan bu yan etkiler aşının geçici etkileridir, genel olarak gün içinde ya da 1-2 gün içinde aşının bu olumsuz etkileri hafifleyip geçmektedir. Ancak aşı sonrası beklenmedik reaksiyonlar, şiddetli ateşlenme ve daha ağır semptomlar gözlerseniz mutlaka bir sağlık uzmanına danışmalısınız, size uygun tedaviyi sağlayacaktır.
Aşı yaptırılmazsa ne olur?
Tetanoz aşısı yaptırılmadığı durumda hayat içinde olası yan etkiler ve riskler çok daha fazla olmaktadır. Aşı ile tetanoz bakterilerine bağışıklık kazanan bireyler olası bir tetanoz virüsü kapması durumunda bu hastalığı çok hafif semptomlarla atlatıp bu hastalığı yaşadığını belki fark etmeyebilecektir. Ancak aşıyı yaptırmayan kişiler için tetanoza yakalanmak çok ağır semptomlar ile kendini gösterir ve ilerleyen evrede kaslarda spazm, kramplara sebep olur ve hayati bir risk de içerebilir.
