Maymun çiçeği virüsü; yabani ve kemirgen hayvanlarla temas edilmesi haline insana bulaşarak enfekte olarak yayılmaktadır. Genellikle Afrika’nın orta ve batı kesiminde görülen bu tip virüs son yıllarda insanlar arasında da yayılarak etki göstermektedir. Nadiren insanlara bulaşarak hastalık oluşturmaktadır.
Yabani hayvanlardan insanlara bulaş oranı önceki dönemlerde sınırlıyken vakalar belirli bölgelerde sınırlıydı. Zamanla Afrika kıtası ile bağlantının artması ile diğer ülkelerde vakalar ortaya çıkmış ve bu konu ile ilişkin araştırmalar artmıştır. Yakın temas halinde insandan insana bulaşmaktadır.
Çiçek hastalığı ile benzer olan maymun çiçeği, zoonotik bir hastalıktır. Belirtileri; cilt üzerinde döküntüye neden olan kaşıntı, ateşi lenf düğümü şişmesi ve cilt üzerinde kabarcıklar oluşmasıdır. Bazı bireylerde tedaviye gerek duyulmadan iyileşme görülmektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?
Poxviridae olarak adlandırılan virüs ailesinden biri olan Maymun çiçeği Monkeypox virüsüne bağlı olarak gelişen bir hastalıktır. Cowpox virüsü, sığır çiçeği, Variola virüsü ise çiçek hastalığına neden olan Poxviridae ailesindeki diğer virüs türleridir.
Maymun çiçeği olarak adlandırılan bu virüsün kaynağı kemirgenlerdir. Virüsle enfekte olmuş olan hayvanlardan (fare, sıçan gibi kemirgenler) insana ya da enfekte olan bireyin başka bir birey ile cilt teması kurması ile bulaşmaktadır.
1958 yılında maymunlar üzerinde yapılan bir araştırmada iki farklı virüs salgını tespit edilmiştir. Çiçek hastalığına benzer lezyonlar görülen bu salgına Maymun çiçeği adı verilmiştir. İnsanlarda ilk olarak 1970 yılında ortaya çıkmıştır. Önceden yalnızca Afrika kıtasında görülen virüs, son yıllarda kıtalar arası bağlantının artması ile diğer bölgelerde de ortaya çıkmıştır.
Maymun Çiçeği Virüsü Hangi Belirtilerle Ortaya Çıkar?
Maymun çiçeği virüsü ile enfekte olan bireyin ilk semptomları 5-21 gün arasında gözlemlenir. İnsandan insana ya da hayvandan insana bulaşması ile ilk temasın ardından kuluçka süresi vardır. Genellikle belirtiler en çok 6-13 gün arasında ortaya çıkar.
Cilt üzerinde meydana gelen lezyonlar ve vücut genelindeki belirtiler çiçek hastalığına benzese de seyri farklıdır. Virüs ile enfekte olan tüm bireyler aynı semptomları göstermeyebilir. Kişiden kişiye değişiklik gösterir. Maymun çiçeği virüsünün en yaygın belirtileri şu şekildedir:
- Kas, sırt, bel ve baş ağrıları
- Üşüme
- Titreme
- Halsizlik ve yorgunluk
- Ateş
- Lenf bezlerinin şişmesi
- Cilt üzerinde çiçek hastalığına benzer kabarcıklar
- Nadir olarak ağız içi, gözler ve genital bölgede lezyonlar
Genellikle cilt üzerinde meydana gelen döküntüler ilk olarak yüz bölgesinde ortaya çıkar sonrasında vücuda yayılır. Ciltte görülen kabarıklıklar bazı hastalarda tüm vücuda yayılırken bazılarında daha az görülür. 2-4 hafta içerisinde hastalığın seyrine bağlı olarak döküntüler kaybolur, cilt normal görünümüne kavuşur. Hastaların yaş aralığı genellikle sekonder hastalıkları bulunan küçük yaştaki bireylerdir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşır?
Maymun çiçeği hastalığına neden olan Monkeypox virüsü bulaşıcı özelliğe sahiptir. Genellikle kemirgen hayvanlardan (sincap, fare, sıçan vb.) insanlara bulaşır. Virüs genellikle şu şekilde bulaşmaktadır:
- Virüsle enfekte olmuş vahşi hayvanlar tarafından ısırılmak, hayvana temas etmek, kürkünü kullanmak ya da etini yemek hastalığın bulaşma nedenleri arasında gösterilebilir.
- Hayvandan insana bu yollarla bulaşması halinde insanlar arasında da yayılarak salgın oluşturma riski taşır.
- Hastalığın etkeni cilt üzerindeki kabarıklıklar, kabarıklık içerisindeki sıvı ve döküntülerdir. Virüsle enfekte olan bir bireyin cilt üzerindeki lezyonlarına temas etmek, kıyafetlerini giymek, çarşaf ve havlu gibi kişisel eşyalarını kullanmak hastalığın bulaşmasına yol açabilir.
- Hasta olan bireyin hapşırma ve öksürmesi halinde yayılan damlacıkların başka bir bireye temas etmesi virüsün bulaşmasına neden olabilir.
Maymun çiçeğinin bulaşıcı bir virüs olması nedeni ile hastalıkla ilişkili herhangi bir lezyonun görülmesi halinde bireysel hijyenik önlemler alınmalı ve en kısa sürede sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Enfekte olan ve hastalık teşhisi konulan bireyler insanlarla teması en aza indirmelidir.
Maymun Çiçeği Virüsüne Nasıl Tanı Konulur?
Maymun çiçeği virüsü lezyonları çiçek hastalığı ve kızamık gibi hastalıklar ile benzerlik gösterse de doktorlar tarafından ayırt edilebilir. Afrika kıtası dışında nadir görülmesi diğer hastalıklarla karıştırılsa da lenf bezlerinin büyümesi gibi spesifik belirtiler hastalığı tanımlar. Tanı konulması için cilt döküntülerinden örnekler alınarak laboratuvarda detaylı olarak incelenir. PCR testinin pozitif çıkması ile örnek sonuçları değerlendirilerek hastaya tanı konulur.
Maymun Çiçeği Virüsünden Nasıl Korunulur?
Maymun çiçeği virüsü dünya genelinde oldukça nadir rastlansa da son yıllarda vaka sayısının artması, farklı ülkelerde görülmesi gibi nedenlerle hijyen koşullarına dikkat edilmesi önemlidir. Ülkemizde vakanın görülme olasılığı oldukça düşük olsa da hijyene dikkat edilmesi hastalıktan korunmanın en önemli faktörüdür. Genel olarak virüsten korunmak için şu hususlara dikkat edilmelidir:
- Eller sabun kullanılarak düzenli aralıklarla yıkanmalıdır. Solunum organlarına kirli ellerle kesinlikle temas edilmemelidir.
- Hayvan eti tüketirken iyi pişmiş olmasına dikkat edilmelidir.
- Doğada bulunulması halinde vahşi, başıboş, ölü ve sağlıksız gözüken hayvanlara yaklaşılmamalıdır.
- Yaşam alanlarında fare ve sıçan gibi kemirgen hayvanların girip çıktığı alanlar varsa detaylı olarak temizlenerek kapatılmalıdır. Bu alanlarda gıda maddesi bulunuyorsa kullanılmamalıdır.
- Virüsle enfekte olan ya da enfekte olma ihtimali taşıyan kişilerle kesinlikle temas edilmemeli, eşyaları kullanılmamalıdır.
- Sık kullanılan alanlar düzenli aralıklarla temizlenmelidir.
- Kalabalık ortamlarda burun ve ağzı kapatacak şekilde maske kullanılmalıdır.
Günümüze kadar Maymun çiçeği virüsü taşıyan vaka sayısı oldukça sınırlıdır. Herhangi bir salgın geliştirmemiştir. Son yıllarda kısa süre içerisinde farklı kıtalarda tahmin edilenden fazla vaka bildirimi olduğu için dikkat edilmesi önemlidir. Bu nedenle çiçek hastalığına benzer lezyonlar haricinde üşüme, ateş ve titreme gibi durumlar varsa en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.
Maymun Çiçeği Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Maymun çiçeği hastalığı, kısa sürede kendiliğinden geçen bir hastalıktır bu nedenle bazı hastalarda tedaviye gerek duyulmayabilir. Hastalığın tanısının konulması ve şiddet düzeyinin tespit edilmesi için belirtiler ve bulgular doktor tarafından incelenerek tedavi uygulanır.
Genellikle 2-4 hafta aralığında etkin olan semptomlara yönelik bireysel tedavi planı oluşturulur. Hastanın ağrısı için ağrı kesici, ateş ve üşüme varsa ateş düşürücü, bakteriyel enfeksiyonlar varsa antibiyotik ilaç tedavisi tercih edilir. Tedavi sürecinde hastanın sıvı kaybetmemesi için bol bol su içmesi tavsiye edilir.
Maymun Çiçeği Virüsünde Hangi Aşı Uygulanır?
Maymun çiçeği virüsü için kullanılan spesifik bir aşı bulunmasa da üçüncü nesil çiçek hastalığı aşısı uygulanmaktadır. Sıklıkla tercih edilen bir aşı türü değildir. Bireye enfeksiyon oluşmadan önce ya da sonrasında uygulanır. Hastalığın şiddetinin ilerlememesi için önerilmektedir. Dünya çağında aşıya erişim oldukça sınırlıdır. Kullanılabilmesi için özenli bir tedavi planı oluşturulmalı ve kullanım dozuna ilişkin detaylı değerlendirme yapılmalıdır.
