Endoskopik yöntemlerden biri olan kolonoskopi, teşhis amaçlı yapılan işlemdir. Gastrointestinal hastalıkları, bağırsak problemleri, rektum ve kolon kanseri gibi rahatsızlıkların erken teşhis edilerek tanı konulması için uygulanır.
Tüp formunda, uç kısmında ışık ve kamera bulunan, bükülebilen optik görüntüleme cihazının makattan muayene edilmesi işlemidir. Kolonoskopi bağırsaktaki problemlerin tanısı ve teşhisi için uygulanmasının yanında, poliplerin temizlenmesi ve bağırsaktan doku örneği alınmasında da kullanılır. Bu bakımdan bir tedavi yöntemidir.
Hekimin önerileri doğrultusunda işlemden birkaç gün öncesinde hastanın sıvı ve yumuşak gıdalar tüketmesi gerekir. İşlemden önce ve sonra dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Hastanın uygulamaya aç olarak gelmesi önemlidir. Detaylı bilgiler hekim tarafından verilmektedir.
Kolonoskopi Nedir?
Endoskopik bir yöntem olan kolonoskopi, tanı ve teşhis konulabilmesi için rektum ve kalın bağırsağın incelendiği işlemdir. Bağırsakların iç kısımlarının görüntülenebilmesi için optik cihaz kullanılır. İşlem sırasında polip varsa çıkarılabilir, doku örnekleri laboratuvar ortamında incelenebilir.
Kanser gibi hastalıkların önceden teşhis edilerek tedavi edilmesini sağlayan kolonoskopi işleminde; 1 cm çapındaki tüp ile makattan giriş yapılarak bağırsak detaylı şekilde görüntülenir. Hastanede yatış gerektiren bir işlem değildir. Kısa sürede hasta taburcu edilir. Optik tüp 60 cm uzunluğunda olup esnek bir yapıya sahiptir.
İşlem sırasında tüpün ucunda bulunan ışık ve görüntüleme sistemi optik olarak bağırsak içinin görüntüsünü bilgisayar ekranına yansıtır ve kayıt altına alınır. İncelemeden elde edilen bilgiler doğrultusunda hekim tarafından problem teşhis edilir ve tanı konulur. Görüntülerde şüpheli bir duruma rastlanması halinde örnek doku alınarak laboratuvarda incelenir.
Kolonoskopi Neden Yapılır?
Kolonoskopi bağırsaklarda oluşan pek çok durumun incelenmesi ve buna uygun tedavi uygulanması amacıyla uygulanmaktadır. Bunlar şu şekildedir:
- Kanser Taraması: Rektum ve kolon kanserine yönelik önceden teşhis edilmesi için uygulanmaktadır. Yaşı 50’nin üstünde olan tüm bireylerin 5 yılda bir kolonoskopi yaptırması önerilmektedir. Aile geçmişinde kanser hikayesi olan kişilerin kolonoskopi sıklığı değişiklik gösterebilir.
- Teşhis: Bağırsak problemi yaşayan kişilerde sorunun nedenini öğrenmek amacıyla kolonoskopi uygulanmaktadır.
- Polip İncelemesi: Sağlık geçmişinde polip problemi yaşayan bireylerin düzenli aralıklarla kolonoskopi ile kontrol yaptırması gerekebilir. Polip probleminde erken teşhis konulması önemlidir. Erken teşhis edilen polipler kolonoskopi esnasında alınarak bağırsakların sağlığının korunması amaçlanır. Aksi halde bağırsak kanseri riski oluşabilir.
Kolonoskopi Hangi Durumlarda Uygulanır?
Kolonoskopi, bağırsaklarda herhangi bir rahatsızlığın olduğu düşünülen durumlarda teşhis ve tanı konularak tedavi planı oluşturulması için uygulanır. İşlem sırasında hastanın acı ve ağrı hissetmemesi için sedatif ilaçlar tercih edilir. Kolonoskopi şu durumlarda uygulanmaktadır:
- Radyolojiden elde edilen görüntülerde şüpheli bir durumun olması
- Makattan kan gelmesi ya da dışkı analizlerinde kan varlığı
- İncelemeler doğrultusunda sebebi bulunamayan demir eksikliği ve anemi
- İltihaplı bağırsak problemleri, bağırsak hastalıklarının kronik inflamatuar şeklinde görülmesi
- Sebebi bulunamayan kilo kaybı ve karın ağrısı, kronik kabız ya da ishal
- Bağırsak kolonunda divertikül olması
- Kolon kanseri tanısı olan hastaların düzenli takibi
- Mukozektomi ve polipektomi olarak adlandırılan bağırsaktaki poliplerin çıkarılması ve kontrolü
- Kan damarlarında saptanan anormal durumlar
Yukarıdaki maddeler haricinde kolonoskopi şu durumlarda da sıklıkla kullanılmaktadır:
- Kanserli dokuların erken dönemde temizlenmesi
- Cerrahi operasyon öncesinde bağırsaktan çıkarılacak alanların işaretlenmesi
- Şüphelenen alanlardan inceleme ve tanı için doku alınması
- Yabancı cisimlerin çıkarılarak bağırsakların temizlenmesi
- Bağırsak tıkanıklıkları için geçici ya da kalıcı olarak stent yerleştirilmesi
Kolonoskopi Nasıl Uygulanır?
Kolonoskopi işleminin uygulanması ve başarılı sonuçlanabilmesi için öncesinde geçirilen hazırlık süreci önemlidir. Hastanın işlem öncesinde bağırsaklarının boş olması önemlidir. Bağırsakların temizlenmesi için uygulanan çeşitli yöntemler bulunmaktadır. İşlem öncesinde yeterince temiz olmazsa polip ya da çeşitli rahatsızlıklar görünmeyebilir, uygulamanın süresi uzayabilir. İşlemin tekrar edilmesi gerekebilir. Kolonoskopi işlemi şu şekilde uygulanır:
- Uygun pozisyon için muayene masasına yan pozisyonda yatırılan hastanın dizleri göğsüne çekilir.
- Hastanın işlem sırasında rahat olabilmesi için anestezi verilerek uyutulur.
- Makat kısmına hekim tarafından alet yerleştirilir ve bağırsaklara doğru alet ilerletilir.
- Uygulamadan başaralı sonuçların elde edilebilmesi ve sürecin rahat tamamlanabilmesi için hekim bağırsaklara hava verebilir. Bu işlem bağırsakların genişlemesini sağlayarak net görüntüler elde edilmesine yardımcı olur.
- Bağırsaklarda anormal gözüken bir durum ya da doku tespiti yapılması halinde özel bir alet kullanılarak biyopsi yapılır. Polip ya da lezyon görülmesi halinde optik aletin ucunda bulunan tel halka ile çıkarılarak temizlenir.
- Kolonoskopi işlemini yapmayı sağlayan aletin uç kısmında optik kamera bulunur. Bu kamera görüntüleri monitörden yansıtılarak işlem sırasında rahat inceleme yapılır.
- İşlem bittikten sonra görüntüler kaydedilir ve kolonoskopi cihazı çıkarılır.
- Hasta işlemden sonra bilincinin normale dönmesi ve ilaçların etkisinin geçmesi için gözlem odasına alınarak dinlendirilir.
Kolonoskopi İşlemi Ne Kadar Sürer?
Kolonoskopi uygulamasının süresi genellikle 20-60 dakika sürmektedir. İşlem sonrasında hastanın dinlenme ve ilaçların etkisinin geçmesi için beklenen süre ile toplam 2 saat sürebilir.
Kolonoskopinin Faydaları Nelerdir?
Endoskopik kolonoskopi işlemi bağırsak ya da rektum kanseri gibi ciddi hastalıkların önceden teşhis edilmesi ve tanı konulmasında oldukça etkilidir. Aynı zamanda kansere dönüşme riski taşıyan poliplerin bağırsaktan temizlenmesini sağlar. Vücudumuzun işleyicinde önemli bir rolü olan bağırsaklarda yaşanan bir sorunun açığa çıkarılarak tedavi edilmesi de faydalarından biridir.
Kolonoskopinin Yan Etkileri Var Mıdır?
Kolonoskopi işleminin bazı yan etkileri bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
- Kalp çarpıntısı ya da göğüste ağrı hissi
- Tuvalete çıkmakta zorlanmak
- Üşüme, titreme ya da ateş
- Karında şiddetli şişkinlik ya da karın ağrısı
- Mide bulantısı, kusma
- Uzun süren baş dönmesi
- Rektal kanama
- Dışkıda kan görülmesi
Nadir olarak görülen en riskli komplikasyon kalın bağırsakta delinmedir. Kolonoskopi yönteminde teknolojinin gelişmesi ile oldukça düşük olan bu riskin meydana gelmesi halinde cerrahi işlem yapılarak bağırsaktaki delik kapatılır.
Kolonoskopi Kimlere Uygulanmaz?
Kolonoskopi işleminin çeşitli riskleri ve yan etkilerinin bulunması bazı kişilere uygulanmasına engel olmaktadır. Bu nedenle işlem bir sağlık kuruluşunda, hekim onayı ile hekim tarafından yapılmalıdır. Şu kişilere kolonoskopi yapılması risklidir:
- Mide, böbrek ve kalp rahatsızlıkları
- Kan hastalığı
- Gebe kadınlar
- Aort şişmesi
- Anamnezi
Kolonoskopiden Önce Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Kolonoskopiden önce hastanın dikkat etmesi gerekenler ve işlem öncesi süreç şu şekildedir:
- İşlemden önce hastanın diyet yapması, işlemin başarı ile sonuçlanabilmesi bakımından önemlidir. Doktorun belirlediği süre boyunca sıvı ağırlıklı beslenmek, lifli gıdalar, makarna, kuru fasulye, kuru yemiş, kabuklu meyveler, tam tahıllı besinler, kuru meyve tüketmemek önemlidir.
- Kolonoskopiden bir gün önce hastanın katı yiyecekleri kesmesi gereklidir. Meyve suyu, çay ve su gibi besinleri tüketebilir. Kan ile karışma durumu olan kırmızı renkteki sıvılar tüketilmemeli, işlem öncesinde gece yarısından sonra herhangi bir besin alınmamalıdır.
- Doktorun bağırsakların temizlenmesi için önerdiği ilaçlar işlemden önceki gün doktorun belirttiği saatte alınmalıdır.
- Tütün ve alkol kullanılmamalıdır. İşlem sırasında anestezi verileceği için uygulamanın riske girmesine neden olur.
- İşlemden sonra rahat hareket edebilmek ve konfor sağlaması bakımından beli bol olan rahat kıyafetler tercih edilmelidir.
Kolonoskopiden Sonra Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Kolonoskopi işleminden sonraki süreç oldukça önemlidir. Bu süreçte hastanın dikkat etmesi gereken hususlar şu şekilde sıralanabilir:
- İşlem bittikten sonra hasta yaklaşık 1 saat boyunca gözlem altında tutularak bilincinin açılması ve ilaçların etkisinin geçmesi beklenir. Hasta aynı gün evine taburcu edilir.
- Kolonoskopi işleminden sonraki saatlerde bağırsağa hava verilmesi nedeni ile şişkinlik oluşabilir. Gaz ihtiyacı ve sancısı görülebilir. Bu durumda hastanın yürüyüş yapması sancıyı azaltmada etkili rol oynar.
- Yorucu spor ve egzersizlerden kaçınılmalı ve ağır eşya kaldırılmamalıdır.
- Hastaya işlem sırasında anestezi verilmesi nedeniyle refakat edebilecek bir kişi olmalıdır.
- Uygulamadan sonra hastanın işe gitmemesi, istirahat etmesi ve otomobil kullanmaması önemlidir. Normal yaşam düzeyine 1 gün sonra dönülmesi önerilir.
- Normal beslenme düzenine geçiş yapılırken bol sıvı ağırlıklı gıdalar tüketilmedir. İşlem sırasında polip çıkarıldıysa ya da bağırsaktan doku alındıysa kişiye özel diyet programı verilebilir.
- Kan sulandırıcı ilaçların tüketilmemesi önerilebilir. Kullandığınız ilaçları doktora belirtmeli, doktor bilgisi olmadan ilaç kullanımında kesinti yapılmamalıdır.
- Dışkıda az da olsa kan görülebilir. Bu geçici bir durumdur. Devam etmesi halinde hekimle görüşülmelidir.
Kolonoskopiye Alternatif Olarak Uygulanan Yöntemler Nelerdir?
Kalın bağırsakta görülen kanser çeşitlerinde önceden teşhis konulması için kullanılan kolonoskopiye alternatif bazı yöntemler uygulanmaktadır. Kolonoskopi işlemi için uygun olmayan ya da bu işlemi tercih etmeyen kişilere uygulanan yöntemlerin değerlendirilmesi ve etkileri farklılık gösterir.
- Dışkıda Kan Testi: Hastanın kanser bulgusu gösterdiği durumlarda hastanın dışkısı laboratuvar ortamında Fekal İmmünokimyasal testler ile değerlendirilir. Yılda bir kere yapılması halinde kolonoskopi gibi etkili sonuçlar elde edilir.
- Baryum Lavman: kalın bağırsakların röntgen yöntemi ile incelenmesi işlemidir. Bu işlem öncesindeki süreç kolonoskopi ile aynıdır. İşlem bağırsaklardaki küçük polipler için etkili olmasa da büyük poliplerde etkili sonuçlar elde edilir. Polip varlığı teşhis edilmesi halinde kolonoskopi uygulanabilir.
- Fekal İmmünokimyasal Test: Dışkı örneği ile yapılan bu test, kalın bağırsaklarda oluşan kanserli dokuda oluşan fakat gözle görülemeyen kanamaları inceler. Her yıl tekrar yapılması gereken bir yöntemdir.
- Sigmodoskopi: Kalın bağırsağın makata yakın olan son kısmının incelenmesidir. Kolonoskopi öncesindeki süreç bu uygulamada geçerli değildir. Hastaya lavman yapıldıktan sonra işlem uygulanır. Dışkının çaplarındaki değişiklikleri, yırtık ve çatlakları, makattan gelen kanamayı ve hemoroidal sorunu için önerilmektedir.
- Kapsül Kolonoskopi: Sindirim sisteminin görüntülenebilmesi için kapsül formundaki ilaç hastaya içirilerek görüntü elde edilir. Kalın bağırsakların kontrolü için kullanılan bu yöntem oldukça az kullanılmaktadır. Elde edilen sonuçlar tatmin edici düzeyde değildir.
- Sanal Kolonoskopi: Bilgisayarlı tomografi olarak adlandırılan bu işlemde bağırsakların temiz olması önemlidir. Bağırsakların daha iyi görüntülenebilmesi bakımından işlem öncesinde hastaya kontrast sıvı içirilir. İşlemin kolonoskopiye göre avantajları; az riskli olması, rahat uygulanabilmesi, hızlı olması ve normal hayata hemen geçilebilmesidir. Dezavantajları ise; anormal durumlara ya da poliplere müdahale edilememesi, küçük ayrıntıların gözden kaçırılması, radyasyon maruziyeti olarak sıralanmaktadır.
