Toplum içerisinde kuralları ve kanunları tanımayan, hoş olmayan davranışlar sergileyen, kendisinde uygulanan yaptırımlar sonucunda herhangi bir değişim göstermeyen bireyler sosyopat olarak adlandırılmaktadır. Bu bir kişilik bozukluğudur ve anti sosyaldir. Sosyopat olarak tanımlanan bireyler suça yatkındır, diğer insanlara zarar verir ve bundan keyif alırlar.
Sosyopati 15-22 yaş arasındaki bireylerde daha sık rastlanır. Ortak noktaları; suça teşebbüs etmek, suç işlemek, toplum normlarına ve kanunlara uyum sağlamamaktır. Küçük yaşlarda; taciz, şiddet, sevgi ve ilgi eksikliği yaşayan bireyler ileriki yaşlarında acımasız ve vicdansız birine dönüşürler.
Sosyopat kişiler şefkat, merhamet, üzüntü ve pişmanlık gibi duyguları yaşamaz. Uyguladıkları kötü davranışlar sonrasında pişman olmaz ve üzerine düşünmezler. Aksine öfke duydukları bireylere karşı duygularını saklayarak intikam almaya çalışırlar. Bulundukları topluma ve çevrelerine değer vermedikleri için sadakat, bağlılık durumlar söz konusu değildir.
Sosyopatlar Hangi Davranışları Sergiler?
Toplum normları ve kanunlarına aykırı davranış sergileyen sosyopatlar, belirli özellikler ile tanımlanabilir. Tüm sosyopatlarda ortak görülen özellik kendilerini gizleyebilmeleri, kamufle etmeleridir. Diğer insanların düşündüklerini ve duygularını anlamak onlar için oldukça zordur. Sosyopatların genelinde ortak olarak görülen davranışsal özellikler şu şekildedir:
- İnsanlara hükmetme isteği duyarlar. Bulundukları her ortamın lideri olmayı isterler. Emir altında olmak, başka birinin kuralları ile yaşamak istemezler.
- Empati becerileri yoktur. Hiç kimseye duygu beslemez ve sevgi hissetmezler. Herkese karşı acımasız bir tutum sergilerler.
- Toplum kurallarına ve normlarına uyum sağlamazlar. Yasalar ve kurallar onlar için yok hükmündedir. Gayri ahlaki davranışlar onlar için normaldir.
- Soğukkanlıdırlar. Herhangi bir olumsuz durum karşısında telaşlanmazlar. Fiziksel ve duygusal açıdan acı duyulabilecek durumlar karşısında oldukça dayanıklıdırlar.
- Kolaylıkla yalan söyleyebilir ve bunun dozunu abartabilirler. Pişmanlık duymaya neden olan vicdanları yoktur.
- Sosyal ilişkilerde bulunmazlar, arkadaşlık ilişkisi kurmazlar.
- Bir duygu taşımasalar bile çok iyi duygusal taklidi yapabilir, insanları kolaylıkla kandırabilirler.
- Yeni girdiği bir ortamda kendilerini olmadığı şekilde anlatarak üstünlük kurabilir, önemli biri gibi gösterebilirler. Egoist olmaları nedeniyle kendilerini herkesten üstün görürler.
- İnsanları kolaylıkla manipüle ederek etkileri altına alabilirler. Zeki bireylerdir. İstediklerine ulaşma konusunda insanları kendi istediği şekilde yönlendirmekten çekince duymazlar.
Sosyopat Bireyler Hangi Belirtileri Gösterir?
Sosyopatların davranış biçimleri haricinde bazı belirtiler ile kendilerini gösterirler. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
- Kendileriyle ilgisi olmayan sahte kimlikler kullanmak
- Çevrelerindeki insanlarla çatışma içerisinde olmak ve fiziksel kavgaya yatkın olmak
- Diğer insanların mülküne ve eşyalarına zarar vermek
- Taciz etmek
- Kendisinden başka herkesin güvenliğini hiçe saymak
- Antisosyal ve hilekâr olmak
- Sorumsuz davranışlar sergilemek
- Tavırları düşmanca olmak
- Manipülatif ve dürtüsel olmak
- Memnuniyetsiz, madde bağımlısı ve öfkeli olmak
Sosyopatlığa Neden Olan Faktörler Nelerdir?
Hastalıklı bir durum olarak tanımlanan sosyopati antisosyal kişilik bozukluğudur, oluşumunda çevresel faktörlerin etkisi genetik yapıdan çok daha baskındır. Genetik faktörler ve bireyin beyin yapısı kişiliğinde etkili olsa da hastalığın kaynağı çevrenin etkisi ve yaşanan travmalardır.
Çocukluk döneminde fiziksel ve duygusal istismar yaşayan ve ihtiyacı olan ilgiyi göremeyen bireyler ileriki yaşlarında toplum nezdinde hoş olmayan ve aykırı davranışlar sergilerler. Her kişide böyle olmasa da eğilim genellikle bu yöndedir.
Zor şartlar altında çocukluk geçiren ve bağımlı olan bireyler sosyopat olarak nitelendirilen davranışlar sergilemeye yatkındır. Çocukluğunda ihtiyacı olan ilginin ve sevginin gösterilmemesi kişinin içinde öfke gelişmesine neden olur. Açıklanan durumlar göz önünde bulundurulduğunda çevresel faktörlerin önemi ortaya çıkmaktadır.
Sosyopat Tanısı Nasıl Konulur?
Bireyin sosyopat olarak tanımlanabilmesi için hekim tarafından öncelikle fiziki sorun varsa bunlar incelenir. Beyni incelenmesi için MR, alkol ve madde bağımlılığı için çeşitli testler uygulanır. Sonrasında hastaya bazı testler uygulanarak kişi psikolojik değerlendirmeye alınır.
Bu kişilik bozukluğunun standart testleri ve analiz yöntemleri yoktur. Hasta- doktor ilişkisi doğrultusunda belirtiler değerlendirilerek tanı konulur. Sosyopati, bir antisosyal kişilik bozukluğudur. Bunun için hasta psikiyatrist ve psikoloğa yönlendirilir.
Sosyopat Tedavisi Nasıldır?
Sosyopatların gösterdiği belirtilerin bazıları terapi ve ilaç ile azaltılsa da kesin bir tedavisi yoktur. Yaş ilerledikçe semptomlar azalsa da kişinin tedavi görmesi belirtilerin azaltılması bakımından önemlidir. Tedavi planı doğru uygulandığında, terapi ve ilaç kullanımı bireysel olarak hazırlanırsa davranışları kontrol altına alınabilir.
Çevreye ve topluma verdikleri zarar hafifletilebilir. Bu bireyler genellikle yaşamları boyunca sosyopati semptomlarını ömürleri boyunca sürdürürler. Kişinin saldırganlığı, dürtüselliği, düşmanca tavırları ve yaşadıkları depresyon ilaçları ile terapi tedavisi aynı süreçte uygulanır. Psikoterapinin etkili olabilmesi ve kişinin iyileşebilmesi için kendinin farkında olması ve tedaviye gönüllü olarak devam etmeleri önemlidir.
Psikoterapinin amacı; kişinin topluma yeniden kazandırılabilmesi için davranışlarını ve ilişkilerini iyileştirmektir. Kişinin hastalık derecesindeki düşünce kalıpları farkındalık kazandırılarak değiştirilmeye çalışılır. Hastanın sağlıklı ilişkiler kurabilmesi için iletişim becerileri kazanması hedeflenir. Psikoterapiye ek olarak fayda sağlayan bazı tedavi yöntemleri aşağıda detaylı olarak anlatılmıştır:
- Terapötik Toplum Modeli: Bu yöntem genellikle cezaevindeki mahkumlara uygulanır. Amacı; bireylerin bir arada çalışmasını ve iş birliği kararlar alarak ilişki kurmasını sağlamaktır.
- Davranışçı Terapi: Kişinin çatışma ve anlaşmazlık yaşadığı durumları öfke ve şiddet ile yönetme biçimini değiştirerek iletişim ve müzakere becerisi kazanmasını sağlar.
- Acil Durumlarda Duygu Yönetimi: psikoterapinin etki etmesi ve fayda sağlayabilmesi için ödül yöntemi ile motivasyon kazanmasını amaçlar.
- Zihne Dayalı Terapi: Kişinin başta kendi olmak üzere diğer insanları duygu ve düşüncelerini anlamasına yardımcı olur.
Sosyopat Birine Nasıl Davranılmalıdır?
Sosyopat olan kişilik bozukluğuna sahip bireyler genellikle yanlış davranışlar sergilediklerini ve çevrelerine zarar verdiklerini kabul etmezler. Bu nedenle onlarla yaşayan ya da çevresinde olan bireyler için katlanılması oldukça zor bir durum oluşur. Sosyopat bireylerle iletişim kurmak ve katlanmak zorunla olan bireyler ruh sağlıklarını korumak için şu şekilde davranabilirler:
- Tavırlarının ve sergilediği davranışların yanlış olduğunu açık ve net bir şekilde ifade edin. Konuşurken uygun bir iletişim benimsemeye dikkat edin.
- Sizin duygularınızı ve hissettiklerinizin hastalıklı bireyde bir karşılığı olmadığını kabul edin.
- Dürtüsel hareketler, davranışlar ve tepkilere karşı fiziksel açıdan mesafenizi koruyun.
- Psikolojik destek almaları gerekliliğini kendilerine uygun bir şekilde anlatarak farkındalık oluşturabilir, tedavi olmaları için teşvik edebilirsiniz.
- Bu kişilerle iletişim kurmak zorunda kalmanız halinde olumsuz hissediyor ve zarar gördüğünüzü düşünüyorsanız destek alabilirsiniz. Terapi yolu ile bu kişilerle baş etme ve iletişim kurma becerisi geliştirebilirsiniz.
Sosyopat ve Psikopat Arasındaki Fark Nedir?
Sosyopat ve psikopat anlam olarak sıklıkla birbirleri ile karıştırılmaktadır. İki durumu birbirinden ayıran keskin farklar yoktur. Her ikisi de literatürde kişilik bozukluğu olarak tanımlanmaktadır. Benzer özellikler gösterseler de belirtileri birbirinden farklıdır. Psikopatlar ayı zamanda sosyopat olarak tanımlanır. Fakat her sosyopat psikopat değildir.
Sosyopatları psikopatlardan ayıran temel fark az da olsa vicdani duygulara sahip olmasıdır. Psikopatlarda vicdan duygusu yok denecek kadar azdır. Psikopat olan bireyler gelişen olayları önceden planlarken şiddet davranışı sergilemeyebilirler. İkisi arasındaki temel farklar şu şekilde sıralanabilir:
Psikopatların özellikleri:
- Karşılaştıkları her durumda soğukkanlıdırlar.
- Samimi değildirler. Kurdukları ilişkiler sahtedir. Yüzeysel ilişki kurarlar.
- Diğer insanları umursuyor gibi yapsalar da umursamazlar.
- Suç işlemeye eğilimlidir.
- Gerçekçi duygusal ilişki kurmaktan kaçınırlar.
- Sevgi gösterme biçimleri kendi çıkarları doğrultusunda şekillenir.
Sosyopatların özellikleri:
- Dürtüsel, agresif ve saldırgan davranışlar sergiler.
- Duygusal bağ kurmazlar kursalar da kısa sürelidir.
- Yanlış tutum ve davranışlarını karşısındakini manipüle ederek doğru gibi gösterir.
- Diğer insanların ne hissedip düşündüklerini umursamaz bunu da belli eder.
