Sarı nokta hastalığı, ya da diğer adıyla makula dejenerasyonu (AMD), genellikle 50 yaş üstü kişilerde ve genetik faktörlere bağlı olarak gelişen bir görme bozukluğudur. Genetik ve yaş haricinde çevresel faktörlere bağlı olarak da retine hasarı ile gelişir. Makula, gözün net görmesini sağlayan retinanın merkezinde yer alan bir bölgedir. Retinanın yaşlanma, genetik faktörler veya çevresel faktörlere bağlı olarak hasar görmesi merkezinde yer alan makulanın görme objektifinin kısıtlanmasına, bu durum da sarı nokta adı verilen hastalığın oluşmasına neden olmaktadır.
Makula dejenerasyonunun yani sarı nokta hastalığı olarak isimlendirilme sebebi, makulada görme kısıtlanması sonrası bakılan bölgelerde sarımsı izler görülmesidir. Örneğin makulasında kayma olan kişiler genelde beyaz zemine veya beyaz bir alana baktıklarında sarımsı renkler görebilir. Gözün netliğini ve görmeyi oldukça kısıtlayan bir durum olan bu hastalık, ilerleyen evrede tam olarak görme kayıplarına da sebep olabilmektedir. Bu açıdan gözde sarı nokta hastalığı belirtilerini fark ettiğinizde bir göz doktoruna en yakın zamanda muayene olmanız oldukça kritik bir öneme sahip olabilir.
Makula dejenerasyonu sarı benek hastalığı olarak da isimlendirilir ve bu hastalık iki farklı özellikte görülmektedir. Kuru tip (atrofik) ve ıslak tip (nemli) AMD olarak bilinen bu sarı benek hastalığı tipleri oluşum açısından birbirinden ayrışmaktadır.
Oluşum olarak her iki durumda da makula bölgesindeki hücrelerin ölmesi ve makula bölgesinde birikmesi sonrası sarı nokta oluşumunun başlamasıdır. Daha sonrasında ölü hücreler birikerek makula bölgesinde kısmi olarak görme kaybına sebep olur. Bu açıdan ıslak tip ve kuru tip AMD makula bölgesindeki hücrelerin ölmesi ve ölü hücrelerin de görüşteki alanları bir miktar engellemesidir.
Sarı nokta hastalığı tedavisi genellikle kısıtlıdır, özellikle kuru tip makula dejenerasyonunda tedavi sadece lens ve takviye destekleri ile sağlanabilmektedir. Ancak ıslak tip makula dejenerasyonunda ise lazerli uygulama ve belirli cerrahi müdahalelerle görme kaybının iyileştirilmesine yönelik birkaç tedavi prosedürü bulunmaktadır.
Gözde Sarı Nokta (Benek) Hastalığı Nedir?
Kuru tip ve ıslak tip olarak iki farklı şekilde görülen sarı nokta hastalığı, bir retina bozukluğudur. Retinanın merkezinde konumlanan makula bölgesindeki sinir hücreleri öldüğünde makulanın görme alanı kısıtlanmaya başlar. Başlangıç olarak bir yere bakarken görüşün merkezinde siyah lekeler görmek ilk evresidir. Veya beyaz alana bakıldığında da sarı lekeler ve sarı benekler görülmesi de mümkündür.
Genel olarak gözde sarı benek hastalığı yaşlanmaya bağlı ve genetik faktörlere bağlı olarak gelişir. Retina bölgesindeki hücre ve dokuların yenilenme sürecinin yavaşlamasına bağlı olarak retina merkezindeki makula bölgesinde görüş netliği azalır ve kısıtlanır. Çevresel ve diğer sağlık sorunlarına bağlı olarak da retinada sarı nokta gelişmesi muhtemeldir.
Sarı nokta hastaları hastalığın ilerleyen evrelerinde baktıkları yerde siyah nokta ve çevresinde de onu saran siyah bir halka halinde görmektedir. Yani göüşleri oldukça kısıtlanmaktadır, görüş netliği oldukça kaybolur. Yakın ve uzağa bakıldığında da isimlerin ayırt edilmesinde zorluklar yaşanabilir.
Tehlikeli bir hastalık mı?
Gözde sarı nokta, görme açısından ciddi ve tehlikeli bir hastalıktır, ilerleyen evrelerde tamamen görme kaybına sebep olabilir. Bu sebeple belirtilerin gözlendiği ilk evrelerinde göz hastalıkları uzmanından gerekli tedavi desteğinin alınması görme bozukluğunun iyileştirilmesine destek olabilecektir.
Kuru Tip (Atrofik) ve Islak Tip Sarı Nokta Nedir?
Makula dejenerasyonu (AMD) türleri olan kuru tip ve ıslak tip sarı benek hastalığı, oluşum olarak farklı semptomlara bağlı gelişmektedir. Kuru tip AMD makula bölgesindeki hücrelerin hasar görmesi ve ölmesi daha sonrasında makulanın odağını kısıtlaması sonucu oluşmaktadır. Islak tip AMD ise anormal kan damarlarının makula bölgesine sızması daha sonrasında çevre dokulara hasar vermesi ve hücrelerin ölmesi şeklinde gelişir. Kuru tip sarı nokta vakalarında tedavi imkanları kısıtlı ve genellikle ilaç takviyeleri ile sağlanmaktadır. Islak tip sarı nokta hastalığında ise ameliyat veya farklı tedavi prosedürleri mevcuttur.
Sarı Nokta Hastalığı Neden Olur?
Gözde sarı nokta hastalığı en sık yaş faktörüyle ilişkili olduğundan yaşa bağlı makula dejenerasyonu olarak da isimlendirilir. Ancak sarı nokta sadece yaşa bağlı gelişen bir durum değildir, bazı diğer faktörlerden de etkilenebilir. Göz arkasındaki retina ve makula bölgesinin herhangi bir enfeksiyonel hastalık veya başka bir sebeple hasara uğramış olması gibi sebeplerle de sarı benek gelişebilir.
Sarı nokta hastalığına sebep olan faktörler şunlardır:
- Yaşlanmaya bağlı makulada dejenerasyon
- Genetik faktörler ile retinada hastalık gelişimi
- Kadınlarda daha sık görüldüğü gözlenmiştir
- Vitamin ve mineral açısından yetersiz beslenme (Omega-3, A vitamini vb.)
- Güneşin zararlı ışınlarına uzun süreler maruz kalma
- Enfeksiyon gelişimi ve retinada hasar oluşması
- Yüksek tansiyon ve yüksek kolestrol seviyeleri
- Göz yaralanmaları ve retinada hasar oluşması
Özet olarak makula dejenerasyonu sadece yaşlanmaya bağlı olarak gelişen bir durum değildir. Retina ve makula bölgesindeki hücrelere bağlı hasarın yaşlanma evresinde sarı benekli sağlık problemi olarak açığa çıkmasıdır denilebilir. Yani yaşlılık öncesi evrede göz retinasına yönelik zararlı uygulamalar doğrudan hastalık olarak belirmese de yavaş yavaş makula dejenerasyonuna zemin hazırlamaktadır.
En çok kimlerde görülür?
Sarı nokta hastalığının belirli durumlarda bazı kişilerde görülme ihtimali daha yüksek olmaktadır. Genel olarak yaşa bağlı ihtimal herkeste yüksek olsa da yaş faktörü haricinde kriterlere göre de risk durumu ayrışabilir.
Sarı noktanın en çok görüldüğü kişiler şunlar olabilir:
- 50 yaş üstü
- Kadınlar
- Renkli gözlüler
- Hipertansiyon hastaları
- Diyabet hastaları
- Yüksek kolestrollüler
- Sigara içenler
Gözde makula dejenerasyonundan korunmak için doğal bazı uygulamalarla önlemler alınabilir. Bu önlemler güneş ışığından korunmak için gözlük ve şapka kullanımı, omega-3 zengini balık gibi besinlerin tüketimi gibi uygulamaları içerir. Bununla birlikte uzun süre dijital ekranlara maruz kalınmaması, sigara tüketiminin sınırlanması gibi koruyucu önlemler de dolaylı yoldan faydalı etki sağlar. Ayrıca ilgili olarak göz sağlığı için uygulayabileceğiniz bazı doğal yöntemleri anlattığımız “Göz Kuruluğuna Ne İyi Gelir?” yazımıza da göz atabilirsiniz.
Gözde Sarı Nokta Belirtileri Nelerdir?
Makula dejenerasyonu yani sarı nokta hastalığı, başlangıç evrelerinde belirgin belirtiler göstermeyebilir. Makula bölgesindeki hücre hasarının artması ile yavaş yavaş görmede kısmi kayıplar gerçekleşmektedir. Genellikle merkezi görmede kısıtlanma durumunda kişiler hastalıktan şüphelenirler.
Gözde sarı nokta hastalığının belirtileri şu şekildedir:
-
Odak merkezinde görüş kaybı, siyah veya sarı leke görünmesi
- Makula bölgesindeki ölen sinir hücreleri birikerek odak ve görüşü kısıtlar.
- Odaklanılan ve bakılan yerin merkezinde siyah nokta belirir, beyaz zeminde ise sarı leke olarak görünür.
- Yakın ve uzak alanlara bakıldığında odak kaybı olduğundan okuma, yüzleri tanıma ve net görüş gerektiren işleri gerçekleştirmede zorluk yaşanır.
- Bakılan yerin merkezi siyahımsı göründüğü gibi çevre görüş alanındakiler de bulanıktır.
-
Renkleri birbirinden ayırt etmede güçlük yaşanması
- Renkleri soluk olarak algılama, bütün renkleri soluk ve siyah filtreli olarak görme.
- Beyaz alanlarda bakıldığında sarımsı renk algısı.
-
Işığa maruz kalındığında görüşün uzun bir süre kısıtlanması
- Retina ve makula bölgesindeki hasara bağlı olarak ışığa maruz kalındığında bir süre görüş oldukça kısıtlanmaktadır.
- Işığın göze temas etmesi ile ışık dalgalanmaları gözlenebilir.
-
Düz şekillerin eğri olarak algılanması
- Bakılan düz bir şeklin yamuk veya dalgalı şekilde görünmesi.
- Kontrast kaybına bağlı olarak uzaktaki düz yapılar eğri olarak algılanır, ayrıca yakın görüşte de net görüntü sağlanamayabilir.
Sarı nokta belirtileri, gelişimi ve ilerleme süreci kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Ayrıca sarı noktanın oluşum tipine göre de süreç farklıdır. Islak tip makula dejenerasyonunun gelişim evresi kuru tipe göre daha hızlı ilerlemektedir. Islak tip sarı benek hastalığında kanamaya bağlı olarak birkaç ay içinde çok hızlı gelişmekte ve görüş kaybı da daha hızlı kısıtlanmaktadır. Yukarıda sayılan belirtileri fark ettiğinizde bir göz hastalıkları uzmanına danışmanız en sağlıklı karar olacaktır.
Sarı Nokta Hastalığı Tedavisi Nasıldır?
Gözde sarı nokta hastalığının tedavisi hastalığın oluşumuna göre planlanmaktadır. Kuru tip makula dejenerasyonunda genellikle antioksidan ve vitamin takviyeleri sağlanmaktadır. Ekstra bir tedavi sağlanamamaktadır. Islak tip sarı benek hastalığında ise anormal damar büyümesini kontrol altına almak üzerine birkaç farklı müdahale sürecini içerebilir.
Islak tip sarı nokta tedavisinde uygulanan işlemler şunlardır:
- Anormal damar büyümesini önleyen anti-VEGF ilaç uygulaması
- Lazer işlemi ile kanamaya sebep olan anormal damarın yakılması
- Ameliyat ve cerrahi uygulama ile hasarlı damarın çıkartılması
Ancak sarı benek için uygulanan ameliyatlar ve tedavilerle kesin olarak görmede tam iyileşme sağlanamamaktadır. Sadece hastalığın gelişimi durdurulmaktadır. Bununla birlikte retina ve görme düzeyinde uzak ve yakın hassasiyetinde gözlük veya lens destekli iyileştirme sağlanabilir.
Tedavi edilmezse ne olur?
Gözde sarı nokta hastalığı tedavi edilmediğinde olası birçok komplikasyonu olduğu gibi hayat içinde de birçok aktiviteden kişiyi kısıtlayabilecek duruma evrilebilmektedir. Hastalığın hafif evrelerinde okumada zorluk, netlik kaybı gibi belirtileri artarak günlük aktiviteleri yapmada ve araba sürme gibi rutin işlerde zorluklar oluşabilecektir.
Kuru tip sarı nokta hastalığında hastalığın gelişimi öngörülebilir durumdadır, genellikle tamamen görme kaybı gözlenmese de merkezi görme kaybı alanı genişleyebilir. Anormal damar büyümesi ve kanamalara bağlı gelişen ıslak tip sarı nokta durumunda ise tedavi oldukça kritiktir. Tedavi uygulanmadığında tamamen görme kayıpları oluşabilecektir.
Sarı Nokta Hastaları Nelere Dikkat Etmeli?
Gözde sarı nokta hastalığına yakalanmış kişiler ya da yakalanmamak için önlem almak isteyen kişiler belirli durumlara dikkat ederek bu hastalıktan korunabilirler.
Sarı nokta hastaları için dikkat edilmesi gerekenler şunlar olabilir:
- Düzenli göz sağlık muayenesi
- Güneş koruması için gözlük kullanımı
- Sigara tüketimine son vermek
- Göz sağlığı için vitamin ve mineral takviyeleri
- Sağlıklı beslenme rutini ve aktif yaşam tarzı
- Göz egzersizleri ve suni damla takviyesi
Bu uygulamalar ya doğrudan göz sağlığı için ya da dolaylı yoldan göz sağlığına etki eden genel sağlık rutinleridir. Sarı benek hastaları tedavi süreçleri ile birlikte bu uygulamaları da yaparak hastalığın gelişimini yavaşlatabilir. Hastalığın hafif semptomlarına sahip kişiler için bu uygulamalar önleyici bir öneme sahiptir.
