Aort damarı, vücuttaki en büyük atardamar olan kalpten vücuda kan ile oksijenin yayılmasını sağlayan hayati öneme sahip bir arterdir. Kalpten çıkan bu büyük atardamar küçük damarlara bölünerek vücudun tamamına ve dokulara kan ile temiz oksijenin iletilmesini sağlar.
Kan dolaşımının en önemli merkezi olan aort damarı kalpten aşağı inerek göğüs boşluğu hizasında farklı damarlara ayrılır ve tüm vücuda temiz kanın yayılmasını sağlar. Bu yazımızda, aort damarının yapısı, görevleri ve vücut sağlığı üzerindeki etkileri ve aorta bağlı rahatsızlıklar ve cerrahi işlemleri nelerdir gibi konular hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.
Aort Damarı Nedir?
İnsan vücudundaki en büyük atardamar (arter) olan aort damarı, kalbin pompaladığı temiz yani oksijenli kanın tüm damarlara iletilmesini sağlayan kök ve kalın bir damardır. Göğüs ve abdominal bölgede olmak üzere iki ana kısımdan oluşan aort damarı aort kapakçığı ile kalbe bağlıdır, kalp atımında oksijenli kan pompalandığı sırada bu kapakçık açılarak aort damarından aşağı inerek diğer damarlara iletilir.
Kaslı ve elastik özellikteki bir yapıya sahip olan aort, kanın kalpten pompalanması sonrasında bu elastikiyeti sayesinde hızlıca kanı diğer damarlara aktarır.
Hayati önemi olan aortun vücut ve kan dolaşımındaki görevleri arasında şunlar sayılabilir:
- Kalpten çıkan kanı diğer damarlara taşıma
- Elastik formu sayesinde kan basıncını düzenleme
- Vücuda ve dokulara oksijen ve besin iletilmesi
- Kan dolaşımının tek yönlü iletimini sağlama
Bu açıdan oldukça hayati bir öneme sahip olan bu atardamar, kan dolaşımı, kalbe bağlı bazı rahatsızlıklar veya başka sebeplere bağlı olarak kritik hastalıklara neden olabilmektedir.
Aort Damarı Nerededir?
Kalbin sol tarafından aşağı doğru uzanan ve çapı ortalama 25 mm ila 40 mm aralığında olan aort damarı, tıp literatüründe ascendes aorta, aort arkusu ve descendes aorta olmak üzere üç bölüme ayrılır. Kalbin sol tarafından başlayıp göğüs boşluğu hizasından bel bölgesine kadar uzanan bu atardamar bel hizasında farklı damarlara kanı tek yönlü olarak iletmektedir.
Aortun kalp ile birleştiği noktaya aort kökü denilmektedir ve kök bölgesinde aort kapakçığı yer alır, bu kapakçık sayesinde kalpteki temiz kan damara uygun bir basınç ile aktarılır.
Aort Damarına Bağlı Hastalıklar Nelerdir?
Genellikle damar sertliği, yüksek tansiyon, yaşa bağlı olarak veya kan dolaşımını etkileyen diğer etmenlere bağlı olarak aort damarı hastalıkları oluşabilmektedir. Bu hastalıklar aort damarına bağlı olabileceği gibi aort kapakçıklarında da gözlenebilmektedir.
Aort damarı hastalıkları arasında şunlar sayılabilir:
- Aort anevrizması (genişlemesi)
- Aort diseksiyonu (yırtılması)
- Aortit
- Aort stenozu
- Aort koarktasyonu
Ayrıca bununla birlikte genetik faktörlere bağlı olarak oluşan Marfan Sendromu’da bir aort hastalığıdır. Aort damarı hastalıklarının oluşum süreçleri ve nedenleri kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir. Genel olarak aort rahatsızlıklarının oluşum nedenleri arasında şunlar sayılabilir:
- Ateroskleroz (damar sertleşmesi)
- Yüksek tansiyon
- Otoimmün iltihaplı hastalıklar
- Yaşlanmaya bağlı arterde elastikiyet kaybı
- Genetik faktörlere bağlı arter rahatsızlıkları
- Aort kapakçığı bozuklukları
Tedavi için kullanılan yöntemler nelerdir?
Kalp ile bağlı bir alan olan aort damarı hastalıklarının tedavi süreci hastanın kişisel durumuna, hastalığın tipi ve şiddetine göre farklı prosedürleri içerebilmektedir. Eğer aort damarına bağlı bir rahatsızlığınız varsa ve belirtilerini gözlemliyorsanız, bir kardiyolog veya kalp cerrahına danışmanız gereklidir.
Yüksek tansiyon, kolestrol, kan dolaşımı rahatsızlıkları gibi faktörlere bağlı anevrizma veya aort problemlerinde düzenli takip ve ilaç tedavisi uygulanabilir. Bunun dışında uzman doktor veya cerrah hastalığınızın durumuna göre şu tedavi yöntemlerine yönelebilecektir:
- İlaç tedavisi ile düzenli takip
- Cerrahi ameliyatlar
- Endovasküler onarım
- Balon angioplasti
Aort Cerrahisi (Ameliyatı) Nedir?
Aorta bağlı anevrizmalar, koarktasyon ve diseksiyon gibi durumlar genellikle ilaç gibi uygulamalarla tedavi edilemeyecek durumdaysa cerrahi işlemlerle tedavi uygulaması tercih edilecektir. Atardamardaki hasarlı bölgenin çıkarılması ve yeni greft yerleştirilmesi veya kalp kapakçığının değiştirilmesi gibi metotları içeren bu ameliyatlar tedavi için kesin çözüm imkanı sunmaktadır.
Aort ameliyatı nasıl yapılır?
Kalp ve damar cerrahisi (kardiyovasküler cerrahi) uzmanlarınca gerçekleştirilen aort ameliyatları hastalığın durumuna göre farklı prosedürleri içerebilse de genel olarak şu aşamalarda uygulanır:
- Genel anestezi
- Göğüs hizasında kesik uygulanması
- Kalp durdurulur ve yapay bir kalp cihazına bağlanır (kalp-lung)
- Aort damarında sorunlu bölgeye erişmek için prosedürün uygulanması
- Damara greft veya stent gibi işlemlerin uygulanması
- Dikişin kapatılması
Bununla birlikte kalp cerrahisi operasyonlarına kıyasla daha minimal invaziv yöntemleri içeren endovasküler onarım ve balon angioplasti gibi işlemler de mevcuttur. Endovasküler onarım, anevrizma veya daralma olan damara kateder (uzun ve ince bir tüp) yerleştirilmesi ve bu kateter içerinden stent uygulanarak damarın iyileştirilmesi prosedürünü içerir.
Balon angioplasti ise genelde damarlarda daralma olduğu durumlarda balon kateter yerleştirilip şişirilmesi ile genişlemesinin sağlanması işlemidir.
Aort Cerrahisinin (Ameliyatının) Riskleri Nelerdir?
Bir kalp cerrahi operasyonu olan aort damarı ameliyatları çeşitli faktörlere bağlı olarak bazı riskleri içerebilmektedir. Ameliyatı gerçekleştirecek cerrahın deneyimi, hastanın yaşı ve hastalığın şiddeti gibi birçok faktöre göre riskleri artıp azalabilen aort ameliyatını yaptırmadan önce cerrahınızdan detaylı bilgi talep edebilirsiniz.
Aort damarı ameliyatlarının riskleri arasında şunlar sayılabilir:
- Genel anesteziye bağlı komplikasyonlar
- Aorta yakın organlarda hata sonucu hasar
- Operasyon sırasında veya sonrasında kanamalar
- Enfeksiyon gelişmesi sonucu komplikasyonlar
- Geçici kalp yetmezliği problemleri
- Sinirlere hasar verilmesi sonucu kısmi felç
Aort Hastalıklarının Önlenmesi İçin Alınabilecek Önlemler Nelerdir?
Hayat şartlarının iyileştirilmesi ile genel vücut sağlığının korunması ile birlikte aorta bağlı hastalıklardan da korunmak mümkündür. Bu koruyucu sağlıklı önlemler arasında şunlar sayılabilir:
- Düzenli egzersiz ve hareketli yaşam
- Aşırı ve sağlıksız tüketimden uzak durmak
- Damar sertleşmesine sebep olan sigara tüketiminden kaçınmak
- Düzenli check-up ve sağlık kontrollerini aksatmamak
- Stresli koşullardan olabildiğince uzak durmak
Her bireyin durumu farklıdır, bu nedenle kişisel sağlık geçmişi ve risk faktörleri dikkate alınarak sağlık uzmanlarına danışmak önemlidir. Sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları benimsemek ve düzenli sağlık kontrolüne gitmek, aort hastalıklarının önlenmesinde önemli bir rol oynar.
